STIWOT Battlefieldtour "Februaristaking"

Op zaterdag 25 februari 2012 organiseerde STIWOT Reizen een excursie die in het teken stond van de Februaristaking in Amsterdam. Voorafgaand aan de officiële herdenking die ’s-middags plaats zou vinden bezochten we een aantal locaties die centraal stonden in de aanloop naar deze staking in 1941. Aansluitend bezochten we de plechtigheid waarbij enkele hoogwaardigheidsbekleders en andere organisaties kransen legden bij de monument ‘De Dokwerker’.

We verzamelden ons ‘s-ochtends in het NZH Koffiehuis voor het Centraal Station van Amsterdam. Na een kop koffie begonnen we onze wandeling in de richting van de Noordermarkt, via de volgens Het Parool mooiste gracht van Amsterdam, de Brouwersgracht. Aangekomen op de markt baanden we ons een weg door de marktkraampjes om de plaquette te zien die herinnerd aan de plek waar op maandag 24 februari 1941 een oproep werd gedaan door leden van de Communistische Partij. Uit onvrede over de manier waarop de Joodse medemens in de stad werd behandelt werd opgeroepen tot een staking. Eén dag later werd inderdaad in grote delen van de stad het werk neergelegd.



Via de karaktervolle straatjes van de Jordaan liepen we in de richting van de Westertoren. Onze gids Ked Nooy vertelde hier het verhaal van de rol die veel Jordanezen speelden in de staking. Het saamhorigheidsgevoel van de mensen binnen deze volkbuurt was erg groot. Het Duitse gezag, enigszins bang om zich in de smalle straatjes van deze buurt aan een confrontatie te wagen, grendelde de buurt hermetisch af tijdens de staking. Even later liepen we door in de richting van de Westerkerk. Daar stonden we uiteraard even stil bij het verhaal van Anne Frank, kijkend in de richting van het huis waar zij de laatste jaren van de oorlog samen met haar familie doorbracht.



Vervolgens liepen we via de Raadhuisstraat in de richting van De Dam. Hier pakten we de tram die ons in de richting van De Pijp bracht. Daar aangekomen lied Ked ons de plek zien waar in de oorlog IJssalon Koco was gevestigd. Op 19 februari deed de Grüne Polizei een inval in de ijssalon. De uitbaters van de winkel, Ernst Cahn en Alfred Kohn, twee joden die Duitsland waren ontvlucht, richten naar het verhaal gaat ammoniakgas op de indringers. Dit leidde tot een vechtpartij waarbij Erst en Alfred werden gearresteerd. Deze gebeurtenis was één van de aanleidingen voor de grote razzia's op 22 en 23 februari onder Joodse Amsterdammers. Deze razzia’s waren mede de aanleiding voor de Februaristaking die op 25 februari 1941 uitbrak, als massaal protest tegen de Jodenvervolging. Ernst Cahn, een man van ruim 51 jaar, werd op 3 maart 1941 door een vuurpeloton doodgeschoten, nadat hij geweigerd had de naam te verraden van de monteur die de installatie had bevestigd. De eerste, die in ons land voor een vuurpeloton stond, was een Joodse vluchteling uit Duitsland. Alfred Kohn stierf enkele maanden later in een concentratiekamp. In augustus 2008 is brug 401 over het Amstelkanaal, die de Van Woustraat met de Rijnstraat verbindt, vernoemd in Ernst Cahn en Alfred Cohnbrug. Ook is enkele jaren geleden een plaquette geplaatst aan de muur van het pand waar toentertijd de ijssalon was gevestigd. Het verhaal van het incident bij de ijssalon is reeds in 1985 verfilmd onder de titel “De IJssalon”.

We gingen weer terug in de richting van de binnenstad. Daarbij stopten we voor het gebouw van De Nederlandsche Bank. Hier werd verteld over de rol die “Wally” Walraven van Hal speelde in het verzet. De man, ook wel de ‘bankier van het verzet’ of “de olieman” genoemd was de financier van een groot aantal verzetsdaden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Begin 1945 werd hij echter door de Duitsers gearresteerd en vastgezet in het Huis van Bewaring in Haarlem. Op 15 februari 1945 werd hij bij de Jan Gijzenbrug in Haarlem gefusilleerd.



Na de lunch brachten we een bezoek aan het gebied rond de Joodse wijk van de stad. Zo reconstrueerden we het incident waarbij WA-man Hendrik Koot is omgekomen. Op 11 februari nam hij deel aan een provocerende mars in de Joodse buurt. In de omgeving van het Waterlooplein raakte de groep slaags met Communistische en Joodse knokploegen. Na een kort gevecht bleef Koot bewusteloos op straat liggen. Hij werd naar het Binnengasthuis gebracht waar hij overleed. De Duitse bezetter vond in de onrust die rondom de rellen en Koot's dood ontstond weer één van de aanleidingen voor de grote razzia's onder de Joodse bevolking, o.a. op het Jonas Daniël Meijerplein, op 22 en 23 februari 1941.

Aan het einde van de middag bezochten we de herdenking van de Februaristaking bij het monument ‘De Dokwerker’. Voorzitter Joke Koningh van het Comité Herdenking Februaristaking 1941 heette iedereen welkom. Aansluitend hield Sijbolt Noorda, voorzitter van het Amsterdams 4 & 5 Mei Comité, een toespraak. Hierin gaf hij een korte uiteenzetting over de manier waarop de Februaristaking zich uitbreidde over andere gemeenten buiten Amsterdam. Na een voordracht van twee gedichten door presentatrice en stand-up comedian Soundos el Ahmadi begon bij het luiden van de klokken om stipt 17.00 uur de kranslegging.



Terugkijkend kunnen we zeggen dat we een zeer leerzame en interessante dag hebben gehad. Het weer heeft erg meegezeten. Onze gids Ked Nooy wist ons op een boeiende wijze te vertellen welke gebeurtenissen uiteindelijk hebben bijgedragen aan het ontstaan van de Februaristaking. Na het bezoeken van de locaties hebben we nu een veel beter beeld gekregen van de situatie in de stad in februari 1941. Het bezoek aan de herdenking was een indrukwekkend einde van deze dag en gezien de opkomst bij de herdenking kunnen we stellen dat het verhaal nog altijd leeft onder de mensen.



Jeroen Niels (namens STIWOT Reizen)
Alle foto's: © STIWOT, Jelle Adema en Jeroen Niels