Expositie ‘Zwart Wit Grijs’ in Den Haag toont dilemma's politie in oorlogstijd

Binnen de Nederlandse politie is steeds meer ruimte en aandacht voor historisch besef. Werd laatst al het boek “Op eigen gezag” van Hinke Piersma over de politie en verzetsacties tijdens de Tweede Wereldoorlog gepresenteerd, nu is het tijd voor een tentoonstelling in Den Haag onder de titel “Zwart Wit Grijs”. Deze tentoonstelling over de Nederlandse politie in WOII was in 2018 al te zien in het PIT Veiligheidsmuseum te Almere.



Deze tentoonstelling werd door het museum samen de Anne Frank Stichting en onderzoeker Jos Smeets van de Politieacademie samengesteld. Op de laatste dag van de tentoonstelling heb ik deze in Almere bezocht. Er werd een kort maar krachtig beeld geschetst van de Nederlandse politie in oorlogstijd. Het was voor mij een eyeopener om op een andere manier bezig te zijn met mijn vak, me bewust te verdiepen in de geschiedenis van de politie, de dilemma’s, het zwart, grijs en wit in ons werk.

Expositie in Den Haag
Het Joods Politie Netwerk en het Netwerk Divers Vakmanschap, beide onderdeel van de politie-eenheid Den Haag, hebben de tentoonstelling naar ‘verzamelgebouw De Yp in Den Haag gehaald. Was in Almere de tentoonstelling voor iedereen te bezoeken, nu is het een besloten geheel, bedoeld voor intern gebruik. Alleen politiemensen kunnen de tentoonstelling bezoeken. De Politieacademie Den Haag heeft het bezoeken van de expositie opgenomen in haar opleidingsprogramma.

De naam Zwart Wit Grijs is gericht op het kijken en leren van de dilemma’s in oorlogstijd. In WOII zijn er bij de politie goede en verkeerde dingen gebeurd. Vanaf mei 1940 kwam de Nederlandse politie in een lastige situatie. Enerzijds moest zij de nazi-Duitse verordeningen uitvoeren en anderzijds moest zij de Nederlandse bevolking beschermen. Tussen collaboratie met de bezetter (zwart) en verzet ertegen (wit) zat een groot grijs gebied. Hoe ging de Nederlandse politie om met de toenemende onderdrukking?

Diverse objecten, documenten, foto’s, video's en persoonlijke verhalen staan, om een genuanceerd beeld van de Nederlandse politie in de oorlog te krijgen, tentoongesteld. In video-interviews reageren politiemensen van nu op hun collega's van toen en vertellen zij over hun eigen dilemma's.



Opening door Paul van Musscher
De tentoonstelling is op vrijdag 12 juli 2019 geopend door de chef van de politie-eenheid Den Haag, Paul van Musscher. Hij gaf aan zeer veel waarde te hechten aan dit soort initiatieven om als politieorganisatie midden in de samenleving te staan. De politiechef citeerde twee teksten van verzetsman Van Randwijk op de gedenkmuur van de Eerebegraafplaats Overveen, waar zijn opa begraven ligt.



‘Bedenk dat hetgeen gisteren bedreigd werd, heden en morgen opnieuw in gevaar kan verkeren. Bescherm het en wees waakzaam’.

En:

‘In het bezette land werden de organisaties van vrije burgers door den vijand ontbonden, de wetten ontkracht, de kerken bedreigd. De pers gemuilkorfd en de vrije beoefening van wetenschap en kunst verboden.’

Wederzijds begrip
Binnen de politie kennen we verschillende netwerken van diverse culturele achtergronden. Deze hebben tot doel om wederzijds begrip te creëren voor elkaars cultuur of achtergrond en deze met elkaar te verbinden, zowel binnen als buiten de politieorganisatie. Wij willen een Nederlandse politie voor iedereen zijn. Ongeacht geaardheid, leeftijd, geloof, geslacht, etnische of culturele achtergrond. Een politie die beschermt, die bekrachtigt en als het nodig is begrenst. Voor ons handelen mag het niet uitmaken wie wij tegenover ons hebben. Uitgangspunt is dat je mag zijn wie je wilt zijn en dat je daarvoor mag uitkomen.

We leven in een rechtsstaat met een parlementaire democratie waar de minderheid serieus genomen en gehoord wordt en rechten verankerd zijn in de Grondwet. Dat is geenszins een vanzelfsprekendheid! Artikel 1 van die Grondwet mag nooit tot een loze kreet aan de muur van een gebouw worden. Daarom hebben wij als motto: “Waakzaam en Dienstbaar”.

Lerende organisatie
Na de zomer zal een grotere bijeenkomst gehouden worden en zal er een nog een themamiddag gehouden worden over dillema’s, geleid door politieman, oorlogsonderzoeker en schrijver Frank van Riet. Hij schreef onder andere “De bewakers van Westerbork” en hield bij de opening van de expositie ook een korte presentatie over zijn onderzoek waarin hij kort wat vertelde over enkele Haagse politieagenten.



De Nederlandse politie is een lerende organisatie. Ze moet kritisch durven terugkijken op het verleden en niet klakkeloos de toekomst tegemoet treden. Het is dus een zeer goede zaak om intern, inclusief in de opleiding, met dit oorlogsverleden bezig te zijn. Om af te sluiten met de woorden van Frank Paauw, voormalig chef van de politie-eenheid Rotterdam: “Wie zijn verleden niet kent, zal zijn toekomst niet begrijpen!” Tot 1 november 2019 blijft de tentoonstelling in Den Haag.