Onderzoek naar executie in Zwolle haalt pijnlijke herinneringen boven

In mei verscheen het boek “Executie aan de Meppelerstraatweg” van geschiedenisstudent Samuel de Korte. Hij onderzocht wat er zich in Zwolle op 31 maart 1945 heeft afgespeeld toen vijf mannen aan de Meppelerstraatweg werden doodgeschoten. We stelden hem via e-mail enkele vragen over zijn boek en onderzoek.

Je hoorde pas laat dat de broer van je overgrootmoeder op 31 maart 1945 in Zwolle door de Duitse bezetter geëxecuteerd werd. Wat was het dat je deed besluiten om deze geschiedenis nader te onderzoeken?

Het eerste verhaal dat ik te horen kreeg over mijn oudoom, Wilhelmus van Dijk, wekte meteen mijn interesse. Er werd mij verteld dat hij een Duitse trein had opgeblazen en dat hij daarbij was opgepakt en geëxecuteerd. Dit verhaal bleek later niet waar te zijn.

Hoe begon je met je onderzoek? Kon je direct al beschikken over voldoende bronnenmateriaal of moest je hier intensief naar op zoek gaan?

Het onderzoek begon nadat ik contact kreeg met Annemarie van Dijk. Zij had eerder al gezocht naar informatie over Wilhelmus van Dijk. Vanuit daar ging ik verder. Zo zocht ik meer gegevens over de familie Van Dijk in de Tweede Wereldoorlog. Een paar kleine dingen waren bekend, maar we wisten behoorlijk wat dingen te achterhalen, zoals zijn werkzame periode in Duitsland. Toen we eenmaal wisten waarnaar we moesten zoeken en hoe wij daarna moesten zoeken, kwam er behoorlijk wat informatie boven tafel.

Tegelijkertijd met de broer van je overgrootmoeder, Wilhelmus van Dijk, werden nog vier andere mannen geëxecuteerd: Hermanus Bosch, Johannes Muller, Willem Sebel, en Berend IJzerman. Is het je nog gelukt om nabestaanden van hen te spreken die uit de eerste hand konden vertellen over de gebeurtenis? Of getuigen van de executie?

Dit is zeker gelukt. We hebben gesproken met ooggetuigen van de executie en nabestaanden van alle vijf de mannen. Op één geval na slaagden wij er in om de kinderen van de vijf mannen te spreken. In het geval van Johannes Muller, die destijds al in de vijftig was, bleek dit onmogelijk, omdat zijn kinderen al overleden waren. Wel konden we zijn kleinkinderen benaderen. Indrukwekkend was om te zien hoeveel impact de executie, die bijna 75 jaar geleden gebeurd is, nog steeds heeft.

Het onderwerp van je boek is bijzonder tragisch. Wat maakte op jou de meeste indruk tijdens je onderzoek?

Hierboven noemde ik het al kort, maar dat de gebeurtenis, die zo lang geleden heeft plaatsgevonden, nog steeds zo veel invloed heeft. Er zijn nog steeds mensen die kampen met de gevolgen van die fatale ochtend. Het was een zeer tragische gebeurtenis en er kwamen soms zeer pijnlijke herinneringen boven, zoals het lied dat werd gezongen op het huwelijk van een van de vijf mannen of de bijzondere herinneringen die een dochter aan haar vader had. Deze verhalen nam ik ook mee, omdat ik die ook een plaats wilde bieden in het boek. Het waren mensen die uiteindelijk daar tussen de bomen werden opgesteld.

Hoe denk je dat jouw boek bijdraagt aan de (lokale) geschiedschrijving? Bevat het nieuwe feiten of inzichten?

Het draagt bij doordat het verleden van het monument wat op de Meppelerstraatweg staat nu is uitgezocht. Eerst waren er enkele verhalen over, maar nu zijn die verzameld, uitgezocht en gebundeld. Ik denk dat er zeker een aantal verhalen bij zitten die niet bekend waren. Daarnaast is er nu aandacht voor een andere kant van het verzet en de illegaliteit, namelijk de mannen die er niet in geslaagd waren om uit handen van de Duitse Sicherheitsdienst te blijven. De bevrijding konden deze vijf mannen niet meer meemaken.

31 maart zal voor jou voortaan waarschijnlijk geen dag zijn als alle andere. Blijft het bij dit boek of heb je nog andere plannen om deze gebeurtenis levend te houden?

Vanuit de school is er jaarlijks een herdenking bij het monument. Zij regelen ook de uitnodigingen. De kinderen krijgen op school ook les over het monument en de Tweede Wereldoorlog. Ik zou daar graag bij blijven assisteren, maar het eindoordeel is aan de leerkracht, die bepaalt wat er in het lespakket komt.

Is er iets dat je iedereen die plannen heeft om lokale oorlogsgeschiedenis te onderzoeken wilt meegeven?

Het belangrijkste van ieder geschiedeniswerk is de annotatie en bronvermelding. De annotatie/bronvermelding zorgt ervoor dat mensen kunnen zien informatie vandaan komt. Mensen kunnen het werk nu controleren, aanvullen of erover in discussie gaan. Is de gebruikte informatie betrouwbaar of onbetrouwbaar? Zijn de bronnen in de juiste context gebruikt of zijn quotes uit hun verband gehaald om een punt te bewijzen? Sommige informatie lijkt voor de schrijver vanzelfsprekend, maar kan dat voor een lezer anders zijn. Een bronnenlijst is de verantwoording van wat er in de tekst staat. Zonder bronnenlijst blijft het de vraag waar informatie vandaan komt en hoe deze verwerkt is. Mocht iemand hulp nodig hebben bij het maken van een goede bronvermelding, dan kan ik de onderzoeksgids van het departement geschiedenis van de universiteit Utrecht aanraden. Daarin staat helder uitgelegd hoe annotatie dient te worden gebruikt en erin staan ook veel voorbeelden, die makkelijk kunnen worden overgenomen.

Heb je nu dit project is afgerond al nieuwe schrijfplannen? Zo ja, waarover?

Er zijn een aantal plannen, maar op dit moment is het prioriteit om mijn studie af te ronden. Voor daarna heb ik wel een aantal ideetjes, maar ik moet kijken wat haalbaar en uitvoerbaar is. Er is nog genoeg om uit te zoeken en over te schrijven. Ik heb zin om er mee aan de slag te gaan!

Executie aan de Meppelerstraatweg

Zwolle, 31 maart 1945

ISBN: 9789402190458

Meer informatie over dit boek