"De rol van het Nederlandse verzet in de oorlog is totaal onderschat"

Recent verscheen bij de Britse uitgeverij Pen & Sword het boek "The Dutch Resistance Revealed". TracesOfWar-medewerker Wijnand de Gelder recenseerde het boek en stelde de schrijfster, Jos Scharrer, via e-mail enkele vragen over haar boek.



U bent een journalist uit Zuid-Afrika, getrouwd met de zoon van de Nederlandse verzetsstrijder Henry Scharrer. Wanneer hoorde u voor het eerst over zijn verhaal en hoe reageerde u daarop?

Mijn man Richard Scharrer, de oudste zoon van Henry Scharrer, vertelde het mij en de kinderen, het verhaal van zijn vader en het soort persoon dat hij was. Hoe hij vaak weg was en ze hem bijna nooit zagen. Maar thuis was het huis bruisend van activiteit, hoe graag Henry kookte, voornamelijk Frans eten, en plezier beleefde aan het acteren en het doen van nabootsingen en van humor. Hij genoot vooral van het nadoen van Duitse officieren. Ik vond het altijd een fascinerend verhaal.

Wat was uw motivatie om dit boek over uw schoonvader te schrijven?

Ik geloofde dat dit een verhaal was dat moest worden verteld. Ik was en ben verbaasd dat toen ik onderzoek ging doen naar het Nederlandse verzet, dat bleek hoe weinig bekend was over de groep en haar activiteiten. Veel van de activiteiten van het verzet zijn pas recent vrijgegeven. Bijna 400 verzetsstrijders werden geëxecuteerd door machinegeweervuur buiten het concentratiekamp Vught op 6 september 1944. Henry Scharrer en zijn collega, de 21-jarige Fritz Conijn, waren onder deze doden. En daarnaast werden mensen die het verzet in de loop van de oorlog hadden gesteund vaak verraden (door buren, enz.) en zonder vorm van proces geëxecuteerd. Hun verhalen zijn nooit verteld, behalve in enkele gevallen.

U heeft een gedetailleerd en uitgebreid boek geschreven. Waar heeft u uw informatie vandaan? Verhalen uit de tweede hand, ooggetuigenverslagen of andere documenten?

De eerste informatie kwam van een lang verhaal dat mijn man Richard voor mij schreef, omdat ik altijd het gevoel had dat ik dit boek moest schrijven. Toen had ik het geluk om te ontdekken, net zoals ik op het punt stond te gaan schrijven, dat een boek over Henry Scharrer en Fritz Conijn net was geschreven en gepubliceerd in het Nederlands door professor Doeko Bosscher van de Universiteit van Groningen. Fritz Conijn was de oom van Bosscher of liever de oudoom.

Zijn boek heeft als titel "Haast om te Sterven". Dus plotseling had ik een enorme hoeveelheid informatie die ik nooit had kunnen verkrijgen in normale omstandigheden. Professor Bosscher en ik hebben nog steeds contact. Toen kreeg ik namen van contactpersonen die misschien iets wisten, en had ik e-mailcontact met veel mensen over de hele wereld... Mensen die Henry kenden, of gered werden door Henry, en die verhalen over hem hadden. Rudy Zeeman uit Tasmanië had een boek geschreven over hoe hij uit Nederland was ontsnapt en hoe Henry hem had geholpen. Het wordt "Luck Through Adversity" genoemd en ik heb een kopie. En er is info in de archieven van het British War Museum, maar veel was niet echt bruikbaar behalve enkele feiten en cijfers.

Heeft u hulp gekregen bij uw onderzoek, misschien uit Nederland? Welke moeilijkheden heeft u ondervonden?

Ik kreeg geen officiële hulp bij mijn onderzoek van welke organisatie dan ook - hoewel ik het Verzetsmuseum in Amsterdam wel benaderde. Ze hebben nooit een van mijn e-mails beantwoord. De Nederlandse ambassade in Pretoria vroeg me om een presentatie voor hen te geven die goed bezocht werd en ze gaven me naderhand enkele namen van organisaties om contact op te nemen. Maar daar kwam niets interessants uit voort. Het lijkt mij dat de Nederlanders na de oorlog gewoon wilden vergeten en verder wilden gaan.

Op welke manier beïnvloedde het verzetswerk van uw schoonvader en zijn executie het leven van uw man en zijn gezin?

Het gezin was er kapot van. Het leven van mijn man was voor altijd veranderd, en als een jonge tiener was zijn leven compleet van slag. Hij werd alcoholist in zijn latere jaren en had het moeilijk om werk te vinden. Zijn jongere broer Raymond werd echter opgenomen door Nederlandse vrienden en ging naar de universiteit om geoloog te worden. Deze studie werd voor een deel betaald door een stichting die nabestaanden van verzetsmensen hielp. Raymond en zijn vrouw Puck wonen in Brussel.

Is Henry Scharrer ooit aanbevolen voor een postume Nederlandse prijs, zoals het Verzetsherdenkingskruis? Zo niet, waarom is dat?

Er is nooit enige erkenning door een Nederlandse organisatie of overheid geweest. Misschien omdat Henry eigenlijk een Frans staatsburger was. Zijn prijzen kwamen uit de Verenigde Staten omdat de meeste mensen die hij redde en hielpen neergeschoten geallieerde piloten waren, plus een aantal Nederlanders zoals Rudy Zeeman. Hij zou ongeveer 27 geallieerde vliegtuigbemanningen hebben gered en geholpen. Een aantal van deze mannen hield na de oorlog contact met het gezin, zoals Frank Hart en journalist Eugene Halmos, die in 1996 een boek schreef “De verkeerde kant van de omheining”.

Uw boek is in het Engels geschreven. Waarom vond u het belangrijk om de geschiedenis van het Nederlandse verzet aan Engelstalige lezers te vertellen? Zal een Nederlandse vertaling volgen?

Ik heb het boek in het Engels geschreven omdat dat mijn taal is... Ik ken heel weinig Nederlands. Ik geloof niet dat er ooit een Nederlandse vertaling zal volgen, dat is duur. Misschien vinden de uitgevers toch een manier, maar tot nu toe verwacht ik dit niet.

In Nederland is er een voortdurende discussie over de effectiviteit van het Nederlandse verzet. Waren alle offers de moeite waard of een verspilling van mensenlevens? Wat is uw mening daarover? Speelde het Nederlandse verzet een belangrijke rol in de geallieerde oorlogsinspanning?

De rol van het Nederlandse verzet in de oorlog is totaal onderschat, en dat is een van de redenen waarom ik geloof dat mijn boek belangrijk is. Ik ben niet op de hoogte van enige discussie over de effectiviteit van het Nederlandse verzet. Mijn indruk is dat er heel weinig bekend is over wat ze deden, over hoe moedig ze waren en over de enorme bijdrage die ze leverden aan de de geallieerde oorlogsinspanningen.

De cijfers zijn werkelijk verbazingwekkend. Er waren zo'n 200.000 "passieve" verzetswerkers, voornamelijk boeren en andere mensen die een laag profiel hielden, maar die "veilige" huizen hadden, die vliegtuigbemanningen uit het veld en vanuit "veilige" huizen oppikten en ze verder brachten via "veilige” routes naar Frankrijk, enz.

Er waren ongeveer 20.000 “actieve” verzetsstrijders, die gewapende acties uitvoerden, aanslagen pleegden op Duitsers en collaborateurs, enz. Hun acties waren zeker de offers waard. Daarnaast was er de enorme hoeveelheid informatie die het verzet verzamelde en door gecodeerde berichten naar de inlichtingendiensten in Londen stuurde.

Een interessant nevenverhaal is dat veel van deze gecodeerde berichten werden onderschept door de Duitsers, die veel valse informatie naar Londen stuurden, wat resulteerde in de dood van vele "agenten" die in Nederland werden gedropt en vervolgens door Duitsers werden gearresteerd en geëxecuteerd (het Englandspiel, WG). Ongeveer 174 zijn op deze manier gedood volgens een officiële telling.

En natuurlijk waarschuwde het verzet de geallieerden voor de aanwezigheid van de Duitse 9e SS- en 10e SS-Pantserdivisie in de bossen van Arnhem, net voor de grote veldslag in september 1944. Maar niemand in Londen besteedde enige aandacht, omdat ze niet konden achterhalen welke berichten juist waren en welke vals.

De Nederlandse verzetsstrijders waren de trots van de Nederlandse natie en werden na de oorlog geëerd voor het hooghouden van de trots van de Nederlandse natie... toen zoveel Nederlanders samenwerkten met de Duitsers om hun eigen huid te redden.


Dit was uw tweede boek, na uw eerste verhaal over uw oudtante Flora Shaw, een Britse journalist. Kunnen we meer geschiedenisboeken van u verwachten?

Ik denk erover na. En probeer een onderwerp te vinden dat mij interesseert ... Ik heb informatie over vrouwelijke strijders in de Tweede Wereldoorlog, maar ik weet niet of ik een goede invalshoek heb die nog niet eerder is behandeld. Ik ben ook geïnteresseerd in de schurken van de oorlog in de Lage Landen.

Er is één Christiaan Lindemans, een beruchte dubbelagent, die misschien een boek waard is, en ik heb behoorlijk wat informatie over hem. Ook Henry's broer Emmanuel was een Duitse supporter en verrader en werd vermoord door het verzet. Een onderzoeker in Brussel heeft veel info over Emmanuel en is van plan een boek te schrijven, maar tot nu toe heb ik niets gezien en hij zal me zijn info niet sturen – wat zo jammer is, want hij is best oud en niet gezond meer. Ik ben bang dat al zijn informatie verloren zal gaan. Maar wat kan ik doen?