Het verhaal over 'de nazi-Titanic' dat Robert P. Watson moest vertellen

Hieronder een Q&A met Robert P. Watson, de auteur van “The Nazi Titanic”. In zijn boek vertelt hij over de geschiedenis van het schip Cap Arcona dat in de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog door Britse gevechtsvliegtuigen tot zinken werd gebracht, waarbij 4.500 gevangenen van concentratiekamp Neuengamme om het leven kwamen.


De Cap Arcona in 1927. Bron: Wikipedia

Hoe zou u de Cap Arcona willen vergelijken met de Titanic?
Beide schepen worden gezien als de meest luxueuze oceaanlijnschepen van hun tijd en werden behandeld als beroemdheden door zowel de pers als door het publiek. De Titanic inspireerde daadwerkelijk het ontwerp en de constructie van de Cap Arcona, die wel wat kleiner was en niet over vier schoorstenen beschikte, maar over drie. Ironisch genoeg zou de Cap Arcona schitteren in de titelrol van een nazipropagandafilm over de Titanic. Beide schepen zouden echter hetzelfde tragische lot ondergaan, alhoewel bij het verlies van de Cap Arcona drie maal zoveel mensenlevens te betreuren waren.

Het bestaan van de Cap Arcona bestaat uit meerdere delen. Kunt u daar iets meer over vertellen?
De Cap Arcona was een oceaanstomer van bijzondere klasse, één van de mooiste passagiersschepen van de jaren `20 en `30. Maar dat betrof slechts één deel van haar leven. Als een kat had ze meerdere levens, het ene nog meer bizar en noodlottiger dan het andere. Op het moment dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak fungeerde het schip als drijvend militair onderkomen en trainingsplatform, maar werd later door de nazi`s in hun propaganda gebruikt. Het schip schitterde zelfs in de duurste nazipropagandafilm die er ooit gemaakt werd. Daarna werd de Cap Arcona een vluchtelingenschip dat duizenden Duitsers over de Oostzee evacueerde, die op de vlucht waren voor het oprukkende Sovjetleger. In haar laatste rol fungeerde ze als drijvend concentratiekamp en werd uiteindelijk het eindstation voor duizenden slachtoffers van de Holocaust.

Hoe komt het dat de wereld nauwelijks weet heeft van de gewichtige en tragische gebeurtenis die u beschrijft in “The Nazi Titanic”?
Die tragische gebeurtenis had de pech ingeklemd te zitten tussen Hitler `s zelfmoord en de geallieerde victorie in Europa. Aan het einde van de oorlog in Europa ging de aandacht van de wereld uit naar het vieren van die overwinning, het verslaan van Japan en de vele open vraagstukken die het verslaan van nazi-Duitsland voor de geallieerden met zich meebrachten. Bovendien besloot de Britse regering om het dossier van de gebeurtenis voor honderd jaar gesloten te houden. Zo kan het zijn dat de tragedie betreffende de Cap Arcona, alhoewel het één van de laatste tragediën van de oorlog betrof, vergeten kon worden.

Wist de RAF dat er zich duizenden Holocaust overlevenden aan boord van de Cap Arcona bevonden?
Ja en nee. Een handvol rapporten, die spraken van het feit dat er concentratiekampgevangenen aan boord waren van de schepen die voor anker lagen in de Lübecker Bocht, werd wel degelijk de geallieerde commandoketen ingestuurd. Maar, om wat voor reden dan ook, werd dit feit niet doorgegeven aan de Typhoonpiloten, die op die noodlottige dag aangewezen waren om de Duitse scheepsbewegingen te verstoren. Uiteindelijk vertegenwoordigt het incident met de Cap Arcona `s wereld meest fatale geval van vriendelijk vuur.

Hadden de nazi`s de intentie om de Cap Arcona tot zinken te brengen?
Jazeker, uit het nog bestaande bewijs blijkt dat dat de gedachte was, misschien uitgevoerd door de Luftwaffe of misschien door een torpedoaanval door een U-boot die in de directe omgeving gestationeerd was. We moeten niet vergeten dat de Duitsers aan het einde van de Eerste Wereldoorlog ook schepen tot zinken brachten om te voorkomen dat ze in geallieerde handen vielen. De laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog werden gekenmerkt door chaos en de bevelvoering van de nazi`s en hun controlesystemen functioneerden nauwelijks meer. Als gevolg daarvan waren er geen duidelijke orders, op wat voor manier dan ook. Het lijkt erop dat twee nazikopstukken uit de omgeving van Hamburg, Karl Kaufmann en graaf Georg Bassewitz-Behr, uiteindelijk de order gaven om de gevangenen aan boord te plaatsen en ze met de schepen tot zinken te brengen.

De geschiedenis verbergt nog steeds geheimen. Zou u wat meer kunnen vertellen over de processen van onderzoek, ontdekking en schrijven betreffende gebeurtenissen uit de geschiedenis waar weinig van bekend is?
Een deel van de uitdaging van geschiedschrijving is om te vergeten wat je denkt te weten, zodat je open kunt staan voor nieuwe bevindingen en elk document, voorwerp en verhaal zonder vooroordelen kunt omvatten. Je moet het vergelijken met een detective, maar de uitdaging is dat het meeste bewijs en de meeste ooggetuigen er niet meer zijn. Toch ben ik altijd gemotiveerd, juist omdat ik besef dat de geschiedenis nog veel geheimen achter houdt. Er is inderdaad meer dat we niet weten dan dat we wel weten, zelfs van zulke grootse gebeurtenissen als de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust.

Wat was het meest moeilijke aspect tijdens het schrijven van dit boek?
De emoties. Veel van de verhalen en de details daarvan, waren zo aangrijpend en schokkend, dat het moeilijk te geloven was dat ze echt gebeurd waren. Ik had moeite om de enormiteit van de tragedie en de verliezen te bevatten. De beproevingen die zovelen jarenlang in de concentratiekampen moesten ondergaan, maar overleefd hadden, waren zo onmenselijk dat het een enorme uitdaging was om hun verhalen te vertellen. Emotioneel en omdat ik het mijn plicht en verantwoordelijkheid vond om de waarheid boven water te krijgen.

Welk aspect van het boek gaf het meeste voldoening om te schrijven?
Soms dacht ik dat ik de eerste persoon sinds de oorlog was die hun verhalen las. Ik voelde me net een archeoloog die nieuwsgierig een sarcofaag opende. Ik las elk verhaal met eerbied en respect. Samenvattend waren de overlevingsverhalen, hoewel ze zo verbazingwekkend waren als beschreven in het boek, zo onweerstaanbaar en inspirerend dat ik het verhaal wilde vertellen. Ik voelde zelfs dat ik het verhaal moest vertellen.

The Nazi Titanic

The Incredible Untold Story of a Doomed Ship in World War II

ISBN: 9780306825439

Meer informatie over dit boek