Joodse gevangenen mogelijk spion in kamp Westerbork

Uit nieuw onderzoek voor de website bevrijdingsportretten.nl is gebleken dat Joodse gevangenen van kamp Westerbork tijdens de Tweede Wereldoorlog mogelijk zijn ingezet als spion van de nazi's. Het zou gaan om een groep van ongeveer 15 personen waarvan een aantal voor de oorlog lid was van de NSB. Hoofd van de “spionagedienst” in kamp Westerbork zou de Duits-Joodse vluchteling Heinz Todtmann (1908) zijn geweest. Op 12 april 1945 werd Heinz Todtmann door de Canadese bevrijders in hechtenis genomen.

De groep Joodse NSB’ers zouden in opdracht van de SD in Amsterdam en Den Haag naar kamp Westerbork zijn gezonden om andere gevangenen in de gaten te houden. Opmerkelijk genoeg werd een deel van deze “spionnen” na ontdekking op instigatie van de Duitse kampcommandant Albert Konrad Gemmeker gearresteerd en op transport gesteld.

Vanwege een verleden als journalist en het feit dat hij bij zijn geboorte gedoopt was, werd Heinz Todtmann in 1942 tot persoonlijk adjudant van Gemmeker benoemd. Joden die een vorm van het christelijke geloof aanhingen werden in kamp Westerbork bevooroordeeld. In de twee jaar die volgden zou hij zijn dubbelrol als spion hebben gespeeld. In 1944 viel Todtmann uit de gratie bij Gemmeker; op transport werd hij echter niet gesteld. Op 12 april 1945 werd Heinz Todtmann door de Canadese bevrijders in hechtenis genomen. Drie jaar later bevond hij zich in Duitsland in een gevangenenkamp voor opgepakte nazi's.

Het bevrijdingsportret van Heinz Todtmann en honderden andere in kamp Westerbork bevrijde gevangenen kan worden bekeken op bevrijdingsportretten.nl. Op de website zijn korte "biografieen" van overlevenden van kamp Westerbork verzameld; geschreven, gefilmd, als audioportret of bijvoorbeeld in een kunstzinnige verwerking. Aan bevrijdingsportretten.nl werkten nabestaanden, scholieren, kunstenaars, auteurs en overlevenden van kamp Westerbork mee. Onder andere Jeroen Krabbé, Ad van Liempt, Pauline Slot, Saskia Goldschmidt en Rene Diekstra leverden aan bijdrage.

Van meer dan de helft van de bevrijde gevangenen van kamp Westerbork is inmiddels een bevrijdingsportret samengesteld. In de komende jaren is het de bedoeling de overige portretten te plaatsen. De samensteller van de website bevrijdingsportretten.nl, het Herinneringscentrum Kamp Westerbork, is hiervoor op zoek naar auteurs die een bijdrage willen leveren. Geïnteresseerden kunnen zich bij het Herinneringscentrum melden.