Westerbork-film genomineerd voor UNESCO Memory of the World Register

Hilversum - De Westerbork-film, afkomstig uit de NIOD-collectie en beheerd door het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, is genomineerd voor het UNESCO Memory of the World Register voor documentair erfgoed. De film, gemaakt door Rudolf Breslauer, is uniek. Er is geen andere film bekend die het dagelijks leven in een doorgangs- of concentratiekamp op deze manier in beeld brengt. Beeld en Geluid heeft de voordracht in samenwerking met het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en het Herinneringscentrum Kamp Westerbork voorbereid.

In het voorjaar van 1944 legde de Joodse gevangene Rudolf Breslauer het dagelijks leven in het kamp Westerbork vast op film, in opdracht van de Duitse kampcommandant Albert Gemmeker. Zo werden op 19 mei 1944 unieke filmopnamen gemaakt van een transport uit Westerbork. 700 personen werden naar Auschwitz gedeporteerd en 238 naar Bergen-Belsen. Het fragment waarin het Sinti-meisje Settela Steinbach ons aankijkt vanuit een goederenwagon is een iconisch beeld geworden voor de transporten naar nazivernietigingskampen.

De film is een onvergelijkbaar document uit de Tweede Wereldoorlog. De meeste beelden tonen het dagelijks leven in het kamp, dat op het eerste oog ‘normaal’ lijkt; gezonde mannen en vrouwen die werken in ateliers én op het land, scènes in het ziekenhuis, cabaret en een kerkdienst.

De Westerbork-film werd nooit voltooid. In september 1944 werden Breslauer en zijn gezin via Theresienstadt naar Auschwitz gedeporteerd. Het ruwe materiaal is grotendeels bewaard gebleven en bevindt zich in het archief van Beeld en Geluid. In de collecties van het NIOD en Beeld en Geluid bevinden zich veel speciale items, maar de Westerbork-film is wel een hele bijzondere. Fragmenten uit de film behoren tot de meest opgevraagde collectie-items voor hergebruik. Zo gebruiken herinneringscentra in heel Europa de film voor educatieve doeleinden. De film is sinds 2015 in het publieke domein en heeft internationaal een bijzondere status.

Eenmaal per twee jaar kunnen nominaties worden ingediend voor het UNESCO Memory of the World Register. Najaar 2017 wordt in Parijs bekend gemaakt of de Westerbork-film in het register wordt opgenomen. Wetenschappers uit Europa en Noord-Amerika én herinneringscentra als Bergen-­Belsen, Neuengamme en Ravensbrück, het Noorse Falstad Centrum en de Belgische Kazerne Dossin ondersteunen deze voordracht uit Nederland. Andere Nederlandse voordrachten zijn het Archief van de Amsterdamse Notarissen (Stadsarchief Amsterdam), en de correspondentie van Charlotte Sophie Bentinck (1715-1800) van het Gelders Archief.