Expositie Waarom schrijf je me niet: Post uit de vergetelheid

De expositie ‘Waarom schrijf je me niet’ is van 1 augustus tot 12 september te zien in de ontvangsthal van Nationaal Monument Kamp Vught. De ondertitel ‘Post uit de vergetelheid’ zegt het al: deze expositie gaat over post, over brieven en kaarten uit getto’s en nazi-kampen. De tentoonstelling vertelt het verhaal van vervolging en vernietiging in de aanloop naar en tijdens de Tweede Wereldoorlog. De poststukken zijn de sporen die mensen op hun reis hebben nagelaten. Sommigen overleefden, velen niet. De expositie bevat verschillende verhalen over gevangenen van kamp Vught.

Censuur
De tentoonstelling laat zien wat het voor mensen betekent als ze niet meer met hun familie of vrienden kunnen communiceren. In veel brieven en kaarten vragen slachtoffers wanhopig: “Waarom krijg ik nooit antwoord?”, “Waarom schrijf je me niet terug?” De post kwam soms niet door de censuur of het duurde zo lang voor ze aankwam dat de afzender dan al vermoord was. In de tentoonstelling worden drie mensen aan de hand van hun brieven en dagboeken gevolgd vanaf hun leven voor de oorlog tot hun dood of bevrijding in de kampen.

Volg de reis van Nico en Wanda
Verzetsman Nico Peeters wordt al vroeg in de oorlog opgepakt en vastgezet in het Oranjehotel in Scheveningen. Tot mei 1944 gaat hij van het ene naar het andere kamp, van waaruit hij veel brieven schrijft aan vrouw en dochters. Vanuit Kamp Vught moet hij naar Dachau. Werd de post al streng gecensureerd, vanaf Dachau wordt de toon steeds oppervlakkiger. “Ben sinds 14 dagen hier in Duitsland, het is hier allemaal hetzelfde als in kamp Vught, ik heb al twee maanden niets meer van jullie gehoord, ik hoop dat alles nog goed is met jullie, met mij gaat alles nog uitstekend.” In werkelijkheid zijn de omstandigheden waarin hij in een fabriek moet werken erbarmelijk. Nico bezwijkt aan tyfus, twee maanden voor de bevrijding.
Wanda Verduin is een 14-jarig Joods meisje als de Duitsers Nederland binnenvallen. Ze woont in Bussum en trekt met haar vrienden vaak de natuur in. De nazi’s dwingen alle Joden naar Amsterdam te verhuizen. Wanda is inmiddels een verliefde puber. In haar dagboek schrijft ze hoe gevangen zij zich voelt en hoe anders het leven nu is. Vanuit kamp Vught, waar ze met haar ouders en broertje Ernst Verduin belandt, schrijft ze nog een paar brieven aan haar hartsvriendin Els. Els heeft deze bijzondere brieven altijd bewaard.

Jules Schelvis
Bijzonder is het verhaal van Jules Schelvis. Hij overleeft de oorlog, nadat hij in talloze kampen – waaronder vernietigingskamp Sobibor – en getto’s is geweest. Schelvis weet een brief te versturen waarin hij op een slimme manier veel weet te vertellen zonder dat de censor het zal begrijpen. Jules Schelvis was één van de slechts 18 Nederlandse overlevenden van Sobibor in Polen (ruim 34.000 Nederlanders werden hier vermoord). In 1999 richtte Jules Schelvis de Stichting Sobibor op; hij overleed in april op 95-jarige leeftijd. Directeur Jeroen van den Eijnde van Nationaal Monument Kamp Vught zei bij de herdenking van de kindertransporten: “We missen voor het eerst Jules Schelvis in ons midden. De man die ons voorging in het onuitwisbaar maken, wat vergeten moest worden. Wij laten ons blijvend door hem inspireren en zetten voort waar het hem om te doen was: dit mag nooit vergeten worden.”

Stemhokje
De persoonlijke geschiedenissen van toen worden in filmpjes verteld door drie mensen van nu: zangeres Karsu, Ad van Liempt en Natascha van Weezel. Zij nodigen bezoekers van de tentoonstelling uit om in een ‘stemhokje’ na te denken over privacy. In 1940 had Nederland een voor die tijd moderne bevolkingsregistratie. Dit hielp de nazi’s om de Jodenvervolging efficiënt op te zetten. Tegenwoordig kan veel meer informatie over burgers worden vergaard via internet, sociale media en (de koppeling van) digitale databestanden. Wij willen ons via sociale media graag verbinden met anderen en dingen met hen delen, maar hoe ver gaan we daarin? Ook nu is de wereld niet vrij van censuur en worden mensen vanwege hun afkomst, opvattingen of voorkeuren in gevangen gehouden. Op www.postuitdevergetelheid.nl wordt ingegaan op het vluchtelingenbeleid voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Extra activiteiten in zomervakantie
Tot 5 september is er dagelijks om 14.00 uur een rondleiding door het herinneringscentrum, dat zich Museum van het Jaar 2016 mag noemen na het winnen van de BankGiro Loterij Museumprijs. Deze rondleiding is bestemd voor individuele bezoekers en geeft een beeld van de gevangenschap in concentratiekamp Vught. Kaartjes worden verkocht op de dag van de rondleiding. Momenteel is ook de expositie ‘Dansen met de vijand’ te zien over de Joodse danslerares Roosje Glaser. Barak 1B is in juli en augustus dagelijks geopend van 12.00 tot 17.00 uur. Op zondag in juli en augustus wordt om 12.00 en 13.30 uur een rondleiding over het voormalig SS-terrein; hiervoor is reserveren noodzakelijk via www.nmkampvught.nl (Agenda) of 073 656 67 64. Hierbij is een bezoek aan het Geniemuseum mogelijk, dat extra geopend is op zondag. Dit museum is een bezoek waard voor iedereen die in de geschiedenis van de krijgsmacht en techniek is geïnteresseerd. Op 4 en 18 augustus, 1, 15 en 29 september is er om 14.00 uur een fietstocht langs plekken die tijdens de oorlog in Vught belangrijk waren (aanmelding gewenst). Op 21 augustus 12.45 uur speelt verhalenverteller Marjo Dames de familievoorstelling ‘Anna’s oorlog’ (vanaf 10 jaar).