STIWOT Battlefieldtour "Slag om Woensdrecht"

Na de geallieerde uitbraak uit Normandië volgde een stormachtige opmars door Frankrijk en België. In de nacht van 3 op 4 september 1944 verzamelde de hoofdmacht van de 11e Britse Pantserdivisie zich in Aalst, gelegen tussen Brussel en Gent. Om 05.30 uur in de ochtend kreeg het 3e Royal Tank Regiment van de 11e Britse Pantserdivisie de opdracht om zo snel mogelijk op te rukken naar Antwerpen en het havengebied in te nemen. Reeds om 16.15 uur bereikten de eerste tanks het centrum van Antwerpen waarna de Duitse verdedigers al vrij snel besloten de verdediging terug te trekken achter het Albertkanaal.

In Nederland nam men met grote opwinding kennis van de val van Antwerpen. Radio Oranje meldde in de middag van die 4e september zelfs al dat geallieerde troepen Breda hadden bereikt. Een bericht dat niet op waarheid berustte maar er wel mede voor zorgde dat op 5 september 1944 “Dolle Dinsdag” ontstond. Een dag die uiteindelijk uitliep op een deceptie. Ondanks het feit dat de Duitse verdediging totaal was ingestort besloten de Britten namelijk om na 4 september 1944 vanwege een gebrek aan voorraden niet verder op te rukken in noordelijke richting. Daarmee lieten zij de kans liggen om Walcheren en Zuid-Beveland, en daarmee het Duitse 15e Leger, af te snijden van de Duitse hoofdmacht in Nederland.



Ondertussen stak het uit Frankrijk ontsnapte Duitse 15e Leger de Scheldemonding en de Kreekrakdam over en ontsnapte zo aan een omsingeling. In verband met operatie Market Garden werden de Britten bij Antwerpen vervolgens afgelost door de Canadezen. Toen duidelijk werd dat operatie Market Garden was mislukt werden nieuwe operaties voorbereid, waaronder een aanval noordwaarts door de Canadese 2e Infanteriedivisie vanuit Antwerpen richting Bergen op Zoom. Eenmaal aangekomen bij Woensdrecht zouden de Canadezen over de Kreekrakdam afbuigen naar Zuid-Beveland, om daarna de aanval te openen op Walcheren.

De Canadese 2e Infanteriedivisie begon haar opmars op 2 oktober 1944. Op 5 oktober 1944 stond de divisie aan de Belgisch – Nederlandse grens. Op 7 oktober 1944 begon de 5e Infanteriebrigade van de divisie vanuit Ossendrecht aan de opmars richting Woensdrecht om daarmee Walcheren en Zuid-Beveland af te snijden. De as van de opmars zou lopen over Ossendrecht, Calfven, Hoogerheide, Woensdrecht, Zandfort en Korteven om uiteindelijk te eindigen in Lindonk. Nadat wij deze inleiding van onze gids Johan van Doorn te horen hadden gekregen in restaurant Non Plus Ultra in Woensdrecht vertrokken wij met de bus in de richting van Ossendrecht.

Tijdens de rit met de bus kregen we alvast een goede indruk van het gevechtsterrein met aan de ene zijde het met dijken doorsneden polderlandschap en aan de andere zijde de Brabantse Wal. De steilrand van de Brabantse Wal, de abrupte overgang van de hoger gelegen zandgronden naar de lager gelegen zeekleipolders, slingert precies evenwijdig aan de Canadese opmarsroute. De Duitse verdedigers maakten dankbaar gebruik van dit natuurlijke fenomeen, onder andere door middel van het onder water zetten van verschillende polders. De start van de Canadese opmars was goed en al snel op 7 oktober 1944 werd vanuit Ossendrecht het 22 meter hoger gelegen Hoogerheide bereikt. Eenmaal aangekomen in Hoogerheide zelf liep de opmars echter vast.

Ook wij stopten de bus in Hoogerheide, op een kruispunt dat bekend staat als “De verwoeste hoek”. Hier kregen we van onze gids te horen dat de Duitse legerleiding door de Canadese opmars de noodzaak van het sturen van versterkingen begon in te zien. Deze Duitse versterkingen, waaronder het Duitse 6e Parachutistenregiment onder Von der Heydte, begonnen op 8 oktober 1944 te arriveren. Zo veranderde de situatie van een Canadese opmars op 7 oktober naar een patstelling op 8 oktober en een Duitse tegenaanval op 9 oktober. De Duitse tegenaanval werd ondersteund met Sturmgeschütze en de Canadezen moesten onder Duitse druk terugtrekken naar het zuidelijke gedeelte van Hoogerheide.



 
De dagenlange straatgevechten verwoestten veel huizen in Hoogerheide, vandaar de naam “De verwoeste hoek”. Na een bezoek aan “De verwoeste hoek” liepen we naar een punt aan de voormalige Antwerpsestraatweg waar een bekende foto van een uitgeschakelde Sturmgeschütz III is genomen. Veel van de huizen die op de oude foto’s staan zijn in het huidige straatbeeld nog steeds te herkennen. De gevechten in Hoogerheide gingen ook op 10 oktober door en op 11 oktober belandden de strijdende partijen in Hoogerheide uiteindelijk in een patstelling. De rust die hieruit voortkwam werd door beide partijen gebruikt voor het aanvoeren van versterkingen en het reorganiseren van de troepen. Wij stapten weer in de bus en reden over Zandfort en Korteven naar Woensdrecht voor de lunch in restaurant Non Plus Ultra. Eerst stopten we echter nog bij het monument in Woensdrecht voor de gebruikelijke groepsfoto.



Na de uitstekende lunch verplaatsten we ons naar de polders ten westen van Woensdrecht. Aangezien de opmars via Hoogerheide was vastgelopen zou de Canadese 5e Infanteriebrigade nu namelijk op vrijdag 13 oktober 1944 proberen om door de onder water gezette polders ten westen van Woensdrecht op te rukken naar de verhoogde spoorlijn en de daar achter gelegen hoofdweg over de Kreekrakdam. Die dag rukten de Canadezen over een dijk omgeven door water op in de richting van de verhoogde spoorlijn waarachter de Duitse verdedigers zaten ingegraven. Het eindigde in een bloedbad en deze vrijdag de 13e staat in Canada nog altijd bekend als “Black Friday”. Er vielen 183 slachtoffers waaronder 58 gesneuvelden.




Nu ook de aanval via de polders was vastgelopen concentreerden de Canadezen zich weer op een opmars vanuit Hoogerheide naar Woensdrecht. Ditmaal zou de aanval uitgevoerd worden door de Canadese 4e Infanteriebrigade. Met de bus bezochten we verschillende uitkijkpunten in Woensdrecht om een goed beeld van het gevechtsterrein te krijgen. Uiteindelijk stopten we in de Bossestraat in Woensdrecht voor een uitleg over de Canadese aanval op 16 oktober 1944. Voorafgegaan door een artilleriebombardement startte de aanval goed, maar halverwege de ochtend verloren de Canadezen het momentum. De ervaren Von der Heydte startte daarop een Duitse tegenaanval en de Canadezen op de Bossestraat stonden op het punt om overlopen te worden.

Op dat moment werd door de Canadezen een zogenaamd Victor Target aangevraagd bij de artillerie. Een Victor Target was het teken voor alle artillerie van het Canadese 2e Legerkorps om vuur op eigen linies te geven. Binnen enkele ogenblikken kwam ongeveer 50 ton aan granaten neer in de omgeving van de Bossestraat in Woensdrecht. De Canadese verdedigers hadden zich gedekt maar de Duitse aanvallers bevonden zich in open terrein en werden afgeslacht door de artillerie. Hier aan de rand van Woensdrecht eindigde voorlopig de opmars van de Canadese 2e Infanteriedivisie. Beide partijen waren totaal uitgeput en konden geen aanvallen meer ontwikkelen.

Wij verlieten met de bus Woensdrecht en bekeken vanaf de verhoogde spoorlijn voor de laatste keer het gevechtsterrein. Via Lindonk reden we vervolgens in de richting van Bergen op Zoom voor het laatste deel van deze Battlefield Tour. Terwijl de opmars van de Canadese 2e Infanteriedivisie vastliep was namelijk al een nieuwe Canadese opmars voorbereid. Hiervoor werd het gehele Canadese Eerste Leger vrijgemaakt voor een opmars ten oosten van Woensdrecht naar Bergen op Zoom. De aanval zou van start gaan op 20 oktober 1944 en op 23 oktober 1944 werd het gebied tussen Essen en Wouwse Plantage ten Noord-Oosten van Woensdrecht bereikt.

De Duitse verdedigers van Woensdrecht stonden nu op het punt omsingeld te worden en trokken vanaf de verhoogde spoorlijn langzaam maar zeker terug op Bergen op Zoom. Op 24 oktober 1944 vielen eenheden van de Canadese 2e Infanteriedivisie wederom aan waarna zij de verhoogde spoorlijn en de weg over de Kreekrakdam overschreden. Na verschrikkelijke gevechten waren Walcheren en Zuid-Beveland afgesneden van de Duitse hoofdmacht. De verovering van Walcheren en Zuid-Beveland en daarmee het vrijmaken van de route naar de haven van Antwerpen kon nu eindelijk beginnen.
 
Aangekomen in Bergen op Zoom hoorden we dat op 27 oktober 1944 het centrum van Bergen op Zoom werd ingenomen door de Canadese 4e Pantserdivisie. De Duitse verdedigers gaven de stad echter niet geheel uit handen maar trokken zich terug achter de Zoom. De Zoom is een zeer diep gelegen voormalige turfvaart die door de Duitsers was aangepast in een formidabele anti-tankgracht. Met de bus reden we langs de noordzijde van de Zoom om zo een goed beeld van het gevechtsterrein te krijgen. De huizen hier zijn vrijwel allemaal zwaar beschadigd geraakt door de straatgevechten die dagenlang aanhielden. Aangekomen bij de Lincolnbrug hoorden we dat de Duitse verdedigers hier pas op 29 oktober terugtrokken, nadat zij wederom bijna omsingeld waren.



Onze laatste stop van de dag was de Canadese Oorlogsbegraafplaats Bergen op Zoom. Op deze begraafplaats liggen 1.118 (voornamelijk Canadese) militairen uit de Tweede Wereldoorlog begraven. Een indrukwekkende plaats om de indrukken van vandaag te overdenken.



"Their Name Liveth for Evermore"