Eerste Amerikaanse militair onderscheiden door Yad Vashem

Het Israëlische Holocaustinstituut Yad Vashem heeft op 2 december de Amerikaanse onderofficier Roddie Edmonds postuum onderscheiden tot Rechtvaardige onder de Volkeren, de hoogste onderscheiding voor niet-Joden voor het redden van Joodse levens tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij is de eerste Amerikaanse militair die deze eer ten deel valt.


Master Sergeant Roddie Edmonds. © Yad Vashem

Roddie Edmonds was afkomstig uit Knoxville in Tennessee en diende als Master Sergeant in het 422nd Infantry Regiment van het Amerikaanse leger. Hij nam tijdens de Tweede Wereldoorlog deel aan de landing van Amerikaanse troepen in Europa en werd tijdens de Slag om de Ardennen, die plaatsvond in de winter van 1944-1945, krijgsgevangen genomen door de Duitsers. In het krijgsgevangenenkamp Stalag IXA, in Duitsland vlakbij Ziegenhain, was hij de hoogste Amerikaan in rang en daarom de aanspreekpersoon voor de Duitse kampleiding. Toen de Duitsers op een dag in januari 1945 het bevel gaven dat alle Joodse krijgsgevangenen in Stalag IXA zich de volgende ochtend moesten melden, droeg Edmonds alle Amerikanen op het bevel op te volgen, ongeacht of ze Jood waren of niet. Zo wilde hij roet gooien in het eten van de kampleiding die de Joden wilde scheiden van de niet-Joden.

Toen alle Amerikanen zich een dag later meldden bij de Duitse kampleiding, wendde de kampcommandant, Major Siegman, zich verrast tot Edmonds. “Dit kunnen niet allemaal Joden zijn!”, zo riep hij uit, waarop Edmonds vastberaden antwoordde: “Wij zijn allemaal Joden.” De Amerikaan was niet onder de indruk toen de Duitser zijn pistool trok en hem bedreigde. “Volgens de Conventie van Genève hoeven we enkel onze naam, rang en nummer te geven”, zo deelde hij de kampcommandant mede. “Als je me neerschiet, zal je ons allemaal moeten neerschieten en dan na de oorlog berecht worden voor oorlogsmisdaden.” Daarop draaide de Duitse commandant zich om en liep hij weg. “Ook al is het zeventig jaar geleden, ik hoor nog steeds de woorden die hij sprak tegen de Duitse kampcommandant”, zo verklaarde Paul Stern, één van de Joods-Amerikaanse krijgsgevangenen, wiens getuigenis door Yad Vashem werd opgetekend. Ook hij was tijdens het Ardennenoffensief krijgsgevangen genomen.


De hoofdstraat in Stalag IXA, 1942. © Gedenkstätte und Museum Trutzhain

Lester Tanner, een andere Joods-Amerikaanse soldaat die tijdens de Slag om de Ardennen in Duitse handen was gevallen, was eveneens getuige van het voorval. “Ik schat dat er meer dan duizend Amerikanen in een wijde formatie stonden voor de barakken met Master Sergeant Roddie Edmonds voorop met naast hem meerdere senior onderofficieren, waarvan ik er één was”, zo verklaarde hij aan Yad Vashem. “Er bestond bij mij, noch bij Master Sergeant Edmonds, geen enkele twijfel dat de Duitsers bezig waren met het verwijderen van Joodse gevangenen van de totale gevangenenpopulatie met groot risico voor hun overleving. […] Master Sergeant Edmonds trotseerde, met het risico van onmiddellijke dood, de Duitsers met het onverwachte gevolg dat de Joodse gevangenen werden gered.” Volgens Tanner waren de militairen op de hoogte van de uitroeiing van de Joden door de nazi’s en begrepen ze dus dat hun Joodse kameraden in groot gevaar verkeerden.

Aan het Oostfront was het gebruikelijk dat Joodse krijgsgevangenen uit het Rode Leger gescheiden werden van de rest om vermoord te worden, zowel ter plaatse als in vernietigingskampen. In enkele gevallen werd deze praktijk ook ten uitvoer gebracht in krijgsgevangenenkampen in het westen, aldus Yad Vashem. 6 miljoen Joden werden in totaal tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoord door de nazi’s. Voor het redden van Joden werden tot op heden meer dan 26.000 personen onderscheiden, waaronder, naast Edmonds, nog vier Amerikanen: Varian Fry, Lois Gunden en het echtpaar Waitstill en Martha Sharp. Edmonds is echter de enige Amerikaanse militair die deze eer ten deel viel. Andere, niet-Amerikaanse militairen die onderscheiden werden tot Rechtvaardige onder de Volkeren zijn onder meer de Duitsers Major Karl Plagge en Hauptmann Wilm Hosenfeld.

Roddie Edmonds overleed in 1985. Zijn zoon, pastor Chris Edmonds, nam in Israël de postume onderscheiding van zijn vader in ontvangst. “Master Sergeant Roddie Edmonds leek een gewone Amerikaanse soldaat, maar hij had een buitengewoon gevoel van verantwoordelijkheid en toewijding voor zijn medemensen”, zo verklaarde Avner Shalev, de voorzitter van Yad Vashem, over de Amerikaanse sergeant. “De keuzes en daden van Master Sergeant Edmonds waren een voorbeeld voor zijn mede-Amerikaanse soldaten toen ze verenigd opstonden tegen de barbaarse slechtheid van de nazi’s.”