STIWOT Battlefieldtour "Diogenes en Fliegerhorst Deelen"

Op zaterdag 6 juni 2015, inderdaad een gedenkwaardige datum, vond een STIWOT Reizen Battlefield Tour naar bunker Diogenes en Fliegerhorst Deelen plaats. De inschrijving voor deze Battlefield Tour verliep voorspoedig en al snel was het maximum aantal van 25 deelnemers bereikt. De gelukkige deelnemers die een plekje hadden weten te bemachtigen verzamelden zich ’s ochtends bij eetcafé Stal Mansour in Schaarsbergen. Daar kregen zij na ontvangst met een kop koffie of thee allereerst uitleg van Willem Kleijn van de Deelen Research Group over de rol van de luchtoorlog tijdens de Tweede Wereldoorlog.



Na deze gedegen inleiding verplaatsten de deelnemers zich te voet naar bunker Diogenes, officieel Grossraum Gefechtsstand Diogenes (met D van Deelen), aan de Koningsweg in Schaarsbergen. Aan de bouw van de grootste bestaande Duitse bunker in Nederland werd in 1942 begonnen. De bunker meet 60 x 40 x 16 meter en de voor de bouw door de Conba (Combinatie Barakkenbouw Arnhem) benodigde 33.000 m3 beton werd via een speciaal veldspoor aangevoerd. De arbeiders van de Conba realiseerden de bunker binnen een jaar.



Na realisatie werkten in de bunker naar schatting 600 mannen en vrouwen in een 3-ploegendienst. Samen brachten zij alle vliegbewegingen in het Nederlandse luchtruim en boven het Duitse Roergebied in kaart. Deze vliegbewegingen werden in de grote commandozaal van de bunker op een glazen kaart van 12 x 8 meter geprojecteerd. Gevechtsleiders gaven de geprojecteerde informatie vervolgens door aan bemanningsleden van de dag- en nachtjagers die in de lucht waren.

Na de ontruiming van de bunker op 17 september 1944, de eerste dag van operatie Market Garden, is het interieur van de bunker vernield door binnen in de bunker vliegtuigbommen tot ontploffing te brengen. Na de oorlog is de bunker in gebruik genomen als hulpdepot van het Rijksarchief. Helaas is hierbij de grote commandozaal verdwenen doordat er twee verdiepingsvloeren in aangebracht zijn. Wel zagen de deelnemers tijdens de rondleiding die zowel binnen als buiten de bunker plaatsvond zeer veel andere details uit de Tweede Wereldoorlog zoals de authentieke generator van de bunker.



Na het bezoek aan bunker Diogenes liepen de deelnemers via het voormalige Divisionsdorf terug naar eetcafé Stal Mansour voor de geheel verzorgde lunch. In het Divisionsdorf werden tijdens de Tweede Wereldoorlog zo’n 25 scherfvrije onderkomens voor verbindingstroepen gebouwd, inclusief kantine, officiersmess, badhuis en andere voorzieningen. Het aantal militairen dat er onderdak kreeg wordt geschat op zo’n 300 man. Verschillende gebouwen van het Divisionsdorf worden ook nu nog gebruikt als woonruimte.



Na de lunch stapten de deelnemers in de auto voor een aantal kleine verplaatsingen rondom de voormalige Fliegerhorst Deelen. Voor de Tweede Wereldoorlog was op de Kemperheide bij Arnhem slechts een kleine vliegstrip gelegen. Vanwege de centrale ligging en de stevige ondergrond besloot de Duitse bezetter hier echter vrijwel direct na de Nederlandse capitulatie een complete vliegbasis met blindlandingsvoorzieningen te bouwen. Vanaf 1940 start de Conba met de realisatie van het grote complex. Duizenden Nederlandse arbeiders verdienen hiermee gedurende de Tweede Wereldoorlog hun brood.




Het complex is door de architecten van de Luftwaffe ontworpen in de Stuttgarter Schule. Naast deze boerderij-achtige bouwstijl werd tijdens de bouw tevens gestreefd naar het gebruik van zoveel mogelijk lokale bouwmaterialen. Hierdoor bezat het complex een natuurlijke camouflage die ook nu nog goed herkenbaar is. Vele gebouwen van het complex zijn namelijk nog steeds in gebruik door de boeren die hun boerenbedrijf rondom het vliegveld uitoefenen. Door de goede contacten van Willem Kleijn konden de deelnemers een groot aantal van deze gebouwen van binnen en buiten bezichtigen.




Operatie Market Garden had ook impact op Fliegerhorst Deelen. In de aanloop naar de operatie werd het vliegveld op 15 augustus 1944 en 3 september 1944 gebombardeerd door geallieerde bommenwerpers. Na het bombardement van 3 september 1944 wordt het vliegveld grotendeels door de Luftwaffe verlaten. Tot maart 1945 blijft het vliegveld nog wel in gebruik als hulpvliegveld en depot voor V1’s. Na de Tweede Wereldoorlog bleef het vliegveld in gebruik door de Nederlandse Luchtmacht. Tegenwoordig staat het bekend als Militair Luchtvaart Terrein Deelen en wordt het gebruikt als oefenterrein voor de 11e Luchtmobiele Brigade.



Met deze laatste uitleg was ook het einde van de STIWOT Reizen Battlefield Tour “Diogenes en Fliegerhorst Deelen” aangebroken. Namens STIWOT Reizen willen wij Willem Kleijn hartelijk bedanken voor zijn werk als gids. Naast zijn uitstekende kennis van zowel bunker Diogenes als Fliegerhorst Deelen zijn vooral zijn lokale contacten een enorme meerwaarde. Hierdoor waren de deelnemers in staat om zowel de bunker als verschillende gebouwen behorende bij het vliegveld van binnen en buiten te bekijken. Ook de deelnemers bedanken wij natuurlijk hartelijk voor hun deelname!