Expositie over de Goelag-strafkampen in Vught

Vanaf 26 juni is in Nationaal Monument Kamp Vught een nieuwe expositie met als onderwerp de Goelag-strafkampen in de voormalige Sovjet-Unie. Onbekend is het verhaal van de duizenden Nederlanders in de Goelag. Idealistische communisten, naïeve gelukszoekers en SS’ers; allen ondervonden zij de wreedheden van dit systeem van repressie, onderdrukking en angst. Ruslandkenners Jelle Brandt Corstius, Alexander Münninghoff en Nanci Adler van het NIOD verlenen medewerking aan de expositie.


Vorkuta, een van de kampen van de Goelag (beeld: collectie Thomas Kizny)

In de volksmond is de term ‘Goelag’ bekend geworden door het werk van schrijver Alexander Solzjenitsyn (‘De Goelag Archipel’) in de jaren ’70. De Goelag beslaat een voor velen nog onbekend, groter verhaal over een systeem dat kan wedijveren met dat van Nazi-Duitsland. In het voormalig SS-concentratiekamp Vught krijgt de expositie hierdoor een extra dimensie. Historische foto’s en objecten zijn afkomstig uit archieven en instellingen uit Tsjechië, Polen en natuurlijk Rusland.

Terreur en willekeur
De Goelag was een kampsysteem dat zijn oorsprong vond onder de Russische tsaren, maar werd pas echt berucht werd tijdens de heerschappij van Jozef Stalin. Miljoenen Russen werden onder zijn leiding zonder reden opgepakt, in schimmige showprocessen veroordeeld en naar de kampen gestuurd om ter meerdere eer en glorie van het vaderland te gaan werken, vaak onder onmenselijke omstandigheden. De Goelag drukte decennia lang een stempel op het huidige Rusland, een stempel dat nog steeds zijn weerslag heeft op de huidige maatschappij. Hoe gaat de Russische bevolking om met deze zwarte bladzijde uit hun geschiedenis, en hebben zij dit nationale trauma verwerkt?


Gevangenen graven met blote handen het Witte Zee kanaal, 1931-1933(beeld: collectie Thomas Kizny)

Tegenwerking
Mensenrechtenorganisatie MEMORIAL zet zich al jaren in voor de slachtoffers van deze kampen, maar stuit op zware tegenwerking van de overheid. De recente ontwikkelingen bij collega-instelling Perm-36 , het enige museum in een voormalig Goelagkamp in Rusland, zijn ook niet hoopgevend. Is dit een teken aan de wand of een andere mentaliteit ten opzichte van het verleden? Nationaal Monument Kamp Vught wil het verhaal van de Goelag en de miljoenen slachtoffers met haar bezoekers delen.

Nederlanders
Een nog onderbelicht thema is dat van de duizenden Nederlanders die gevangen werden gehouden en soms overleden in de Goelag. Idealistische communisten, naïeve gelukszoekers en gevangengenomen SS’ers; allen hebben zij de wreedheden van de Goelag aan den lijve moeten ondervinden. In de expositie worden enkele verhalen van Nederlanders uitgelicht om een beeld te geven van de diversiteit aan achtergronden. Hiervoor werd onder meer samengewerkt met het Nederland-Rusland Centrum in Groningen. Ook zijn zeldzame historische objecten uit de kampen in bruikleen gekregen van de Tsjechische organisatie Gulag.cz Project. De expositie is mogelijk dankzij een bijdrage van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.