Fotoverslag 10.000 doden in Tötungsanstalt Grafeneck

Behalve Joden en zigeuners vielen ook gehandicapten in het Derde Rijk ten prooi aan georganiseerde genocide. Voor het uitroeien waren zes “euthanasiecentra” ingericht. Fotograaf Koos bezocht in 2013 Hartheim en afgelopen september Tötungsanstalt Grafeneck. Grafeneck was vanaf 1928 een tehuis voor gehandicapten. Hieronder volgt het verslag van zijn bezoek aan deze locatie met haar duistere verleden.

Er werd binnen het Derde Rijk hard aan gewerkt een zo gezond mogelijke en raszuivere bevolking te creëren. Daarin was geen plaats voor gehandicapten. Om de Duitse bevolking achter de plannen te krijgen gehandicapten uit de samenleving te verwijderen, werd gebruik gemaakt van propaganda waar de kosten van een gehandicapte vergeleken werden met een doorsnee Duits gezin.



Links: Nazipropaganda waarin de kosten van een gehandicapte vergeleken worden met een doorsnee Duits gezin. Rechts: Toestemming van Hitler om gehandicapten te euthanaseren.

Het project dat opgestart werd heette Aktion T4. De naam T4 is afgeleid van het adres van het kantoor, Tiergartenstraße 4 in Berlijn. Tot de oorlog uitbrak bestond de actie uit verplichte sterilisatie en uithuisplaatsing. Toen de oorlog eenmaal was uitgebroken, begon het moorden, al noemden de artsen dit euthanasie.





Bij dit kasteel werden in 1940 10.000 gehandicapten vermoord. In het kasteel zelf warende artsen en verpleging (staf) gehuisvest.



Grafeneck 1940-2014.



De gehandicapten werden van huis gehaald en eerst in kleinere centra in de buurt gebracht om vervolgens met bussen naar de gaskamer van Grafeneck afgevoerd te worden. Deze foto's zouden gemaakt zijn voor het kasteel maar 100% zekerheid heb ik niet kunnen krijgen.



Links: Dit gebouw diende als gaskamer. Vermoedelijk is de foto genomen voor of na de periode dat het in gebruik was als gaskamer, aangezien er houten deuren in zitten. De gaskamer is afgebroken in 1965. Rechts: De gaskamer stond achter deze voormalige boerderij, een van de weinig overgebleven gebouwen uit die tijd.



Een van de slachtoffers was Theodor Heinrich K. hij stierf 25 november 1940. Later bleek dat hij wel degelijk had zien aankomen dat hij vermoord zou worden.



Links: Uiteraard kregen de ouders / nabestaanden de werkelijke doodsoorzaak – vergassing, verstikking, injecties, vergiftiging, verhongering of een overdoses medicijnen – niet te horen, maar kregen ze een brief waarin het overlijden werd gemeld als zijnde een natuurlijke doodsoorzaak. De ouders van Theodor kregen een brief (zie hier boven) dat hun zoon aan longtuberculose was overleden.

Rechts: Else von Löwis, die een leiding gevende positie had in de NSDAP vrouwenbeweging en pater Theophil Wurm, kwamen openlijk in opstand tegen de moorden in kasteel Grafeneck, al moet opgemerkt worden dat Else von Löwis zich niet uitsprak tegen euthanasie op gehandicapten maar tegen de massaliteit van het programma zonder onderscheid te maken tussen zware en lichte gevallen. Dit protest, maar nog meer het feit dat inmiddels heel de omgeving van het moorden afwist, deed Himmler in december 1940 besluiten het programma te stoppen.



Op het terrein is een klein informatiecentrum.



Het kasteel is gedeeltelijk toegankelijk maar er is niet veel te zien, er wonen nog steeds gehandicapten. Op het terrein bevinden zich kleine en grotere woningen voor gehandicapten die zelfstandig of in groepen wonen.



Op het terrein is een kleine begraafplaats voor bewoners: hier bevinden zich 250 urnen van slachtoffers van Aktion T4.



Voor de begraafplaats staat een monument.



Er ligt een gedenkboek ter inzage. Van de ruim 10.000 slachtoffers zijn er 8000 bij naam bekend.