Fotoverslag aanslag op Rauter Toen & Nu

Toen deze Toen & Nu in 1987 werd uitgegeven, zat ik nog op de middelbare school en was ik (nog lang) geen lid van het blad dat nog steeds bestaat. Ik kocht dit exemplaar jaren gelden in het Liberty Park in Overloon en het verdween in de stapels tijdschriften die in mijn boekenkast liggen tot ik er onlangs besloot toch maar wat mee te gaan doen. Het leek met leuk 27 jaar na dato te kijken wat er nog te vinden is van Rauters laatste tocht. Mijn speciale dank gaat uit naar Jan Thijssen van de Stichting Monument Woeste Hoeve die de moeite heeft genomen zaken voor mij uit te zoeken.


Officieel was Hanns Albin Rauter ondergeschikt aan rijkscommissaris (Reichskommissar für die besetzten niederländischen Gebiete) Arthur Seyss-Inquart (beide zijn Oostenrijker), maar in de praktijk ontving Rauter zijn bevelen van SS-leider Heinrich Himmler.

Tot september 1944 hield Rauter als "Höherer SS- und Polizeiführer Nordwest" zich bezig met politietaken, zoals stakingen breken, het bestrijden van de ondergrondse en het oppakken en deporteren van Joden. Als "Hardliner" schreef hij over Joodse Nederlanders: "We willen alleen maar genezen worden van deze pest".

Tijdens en na Market Garden kreeg Rauter het militaire bevel over een eigen eenheid: "Kampfgruppe Rauter", later werd dit "SS Freiwilligen Grenadierbrigade Landstorm Nederland". Het hoofdkwartier zat in Didam.


Links: Hier in dit pand zat het hoofdkwartier van Rauter. Vanaf hier vertrok hij op 6 maart 1945 rond 10 uur 's avonds, samen met zijn
chauffeur en oppasser, richting Apeldoorn waar hij op 7 maart twee vergaderingen heeft. Rechts: Via Arnhem reed het gezelschap richting Apeldoorn in de BMW 326 cabrio, waar ze rond 24:00 het gehucht Woeste Hoeve binnenrijden.

De auto reed in een hinderlaag van het verzet. Dit was geen gerichte aanslag op Rauter, maar een poging van een groep van de Apeldoornse BS om een vrachtwagen buit te maken voor het transport van vlees dat het verzet buit wil maken op de Duitsers.


Links: Deze foto is gemaakt op 7 maart 1945 tijdens het Duitse onderzoek naar de aanslag. Oberleutnant Exner en de chauffeur, Wilhelm Klotz, zijn gesneuveld en Rauter is ernstig gewond geraakt. Het lichaam van chauffeur Wilhelm Klotz is op de foto zichtbaar. Rechts: De Sicherheitsdienst (SD) startte 's morgens een onderzoek en concludeerde aan de hand van de patroonhulzen dat het een aanslag van het verzet was geweest.


Links: Rauter werd naar het Reserve-Kriegslazarett Apeldoorn gebracht aan de Deventerstraat. Hier verbleef hij de rest van de oorlog. Rechts: Vanuit dit huis, in 1945 een bakkerij, aan de Korteweg in Apeldoorn vertrok de verzetsgroep op 6 maart 1945 naar de hinderlaag bij de Woeste Hoeve.


Boven: SS-Brigadeführer Schöngarth nam Rauters taken over en wordt over het algemeen verantwoordelijk gehouden voor de uitvoering van de represaillemaatregelen op vijf plaatsen in Nederland, waarbij in totaal 263 gijzelaars werden geëxecuteerd.

In Amsterdam, Amersfoort, Fort De Bilt en op de Waalsdorpervlakte werden vanwege de "aanslag" op Rauter in totaal 146 mannen gefusilleerd.

Bij het buurtschap Woeste Hoeve vond de grootste vergeldingsactie plaats. Uit gevangenissen in Assen, Zwolle, Almelo, Colmschate, Doetinchem en Apeldoorn werden in totaal 117 mannen gehaald. De jongste was 17, de oudste 75 jaar. Al deze mannen werden in de ochtend van 8 maart op de plaats waar nu het monument staat, gefusilleerd.

Een hardnekkige misvatting: de weigeraar van het vuurpeloton

Dit verhaal is ontstaan door een verklaring van de SD'er Dirckx, die zei dat hij had gehoord dat er een weigeraar was geweest die de volgende dag zou zijn geëxecuteerd. Dr. L de Jong heeft het verhaal in zijn boeken opgenomen en in deel 14 bij de wijzigingen noemt hij zelfs de naam Oberwachtmeister Helmuth "Seyffardt". Als er al een weigeraar is geweest, wat zeer onwaarschijnlijk is, dan was het niet Seyffards. Hij zat al als gevangene opgesloten op de Kruisberg in Doetinchem en werd, vastgeboeid aan Jan Frederiks, naar de Woeste Hoeve overgebracht. Er is verder geen enkele aanwijzing gevonden dat er een weigeraar is geweest. (Bron: Stichting Monument Woeste Hoeve)


Op deze plaats werden 8 maart 1945 de 117 gijzelaars gefusilleerd. Sinds 1992 staat dit monument er, daarvoor hebben er twee andere monumenten gestaan.


Links: De slachtoffers van de executie bij Woeste Hoeve werden eerst begraven op begraafplaats Heidehof in Ugchelen. In 1945 werden de 117 opgegraven en op diverse plaatsen in Nederland herbegraven. Rechts: In ieder geval één slachtoffer (J.de Boer) ligt nog op Heidehof aan het zogenoemde "Woeste Hoevelaantje". Mogelijk liggen er elders op de begraafplaats nog vier begraven in ongemarkeerde graven.


Een deel van de slachtoffers ligt op Ereveld Loenen.

Rauter overleefde de oorlog, maar werd gearresteerd en in mei 1948 ter dood veroordeeld door een Nederlandse rechtbank. Hij werd 25 maart 1949 in de duinen bij Scheveningen geëxecuteerd door een vuurpeloton. De overlijdensakte van Rauter bevindt zich nog steeds in het stadsarchief van Den Haag.


Vanaf september 1944 zat het hoofdkwartier van rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart aan de Loolaan 554 in Apeldoorn. Rauter zou hier op 7 maart 1945 een vergadering hebben.


Er voor zat een luchtbeschermingsbunker met een dak van 1.5 meter dik. Tussen 1948 en 1956 werd de bunker opengesteld voor publiek (zie eerdere foto). Tegenwoordig is de bunker een monument en zelden toegankelijk, de rechter foto maakte ik door een kier.


Canadezen bij de Woeste Hoeve april / mei 1945. Deze foto heeft niets te maken met de aanslag, maar geeft wel een mooi beeld hoe het er toen uitzag. De aanslag en de executies vonden op steenworp afstand van de herberg plaats.