Fotoverslag Market Garden Toen & Nu

Het is deze maand 69 jaar geleden dat op 17 september 1944 drie geallieerde paradivisies in Nederland landden. Ter gelegenheid hiervan stelde forumlid Koos een Toen & Nu reportage samen die zich vooral richt op Arnhem en omgeving. Zijn dank gaat uit naar forumlid “Tanker” die hem met raad en daad terzijde heeft gestaan en zonder wiens inzet deze reportage niet mogelijk was geweest.

In theorie leek het heel simpel, het plan van veldmaarschalk Montgomery om paratroepen in Nederland te laten landen en vervolgens de Westwall te omzeilen en zo direct door te stoten naar Berlijn. Dat er veel verschil zit tussen theorie en praktijk zouden de geallieerden snel ondervinden toen operatie Market Garden op 17 september 1944 van start ging.

Van de gevechten rond Arnhem zijn veel foto's te vinden, zowel van Duitse als van Engelse kant. Van een heleboel foto's kon ik de locaties terugvinden.



Deze foto is gemaakt op de eerste dag van de landingen. De locatie is de Telefoonweg die van Wolfheze naar Renkum loopt. De para's op de foto zijn van een mortierpeloton.



Links: Ook gemaakt op 17 september langs de Wolfhezerweg in Wolfheze, mannen van het 1e Bataljon schuilen in een bomkrater die ontstaan is tijdens het Amerikaanse bombardement in voorbereiding voor de landingen. Rechts: De para’s van de Britse 1e Luchtlandingsdivisie vertrekken via drie verschillende routes richtingen de brug. Op de foto mannen van het Glider Plilot Regiment op 18 september. Deze en de volgende twee foto's zijn gemaakt op de "Tiger" route, dat is de route die voor het grootste gedeelte over de Utrechtseweg gaat.



Links: Verderop in Oosterbeek (ook op 18 september): de manschappen van het South Staffords bataljon. Rechts: Ongeveer 1 km verder is op dezelfde datum deze foto gemaakt door een inwoner van Oosterbeek.

Het is uiteindelijk John Frost die met zijn 2nd Parachute Battalion via de LION route de noordzijde van de Arnhemse brug bereikt en stelling neemt in de huizen eromheen. Uiteindelijk zal hij het hier drie-en-een-halve dag uithouden voordat hij en zijn mannen onder de voet gelopen worden.

Van de strijd op en rond de brug heb ik weinig foto's kunnen vinden waar een goede vergelijking mogelijk was.



Dit zijn twee Duitsepanzervoertuigen (Panzerkampfwagen III) op de Westervoortsedijk zo'n 1000 meter van de Rijnbrug. De foto is vermoedelijk genomen op maandag 18 september (kan ook de 19e zijn).


Links: Deze foto is vermoedelijk ook genomen op 18 september (kan ook de 19e zijn) op zo'n 500 meter van de Britse stellingen. Rechts: Dinsdagmorgen 19 september, op 800 meter van de Britse stellingen, een 2CM FLAK luchtdoelgeschut dat in de praktijk ook vaak tegen gronddoelen werd ingezet zoals hier.

De overige bataljons doen intussen wanhopige pogingen om Frost bij de brug te bereiken. Het zwaartepunt van deze aanvallen ligt in het gebied rond het Elisabeths Gasthuis. De Duitsers hebben zich inmiddels versterkt en deze aanvallen lopen op niets uit.



Links: Het Elisabeths Gasthuis was tijdens en na de gevechten in gebruik als veldhospitaal. Britse en Nederlandse artsen hielpen Engelsen, Duitsers en burgers. Rechts: Deze foto is gemaakt tegenover het gemeentemuseum: een Duitse Stug rijdt richting Elisabeths Gasthuis op de Utrechtseweg. De foto is gemaakt na de aanvallen van dinsdagmorgen 19 september.



Links: Deze foto is gemaakt op de kruising Onderlangs / Utrechtseweg. De voertuigen en manschappen behoren tot de 9. SS-Panzer-Division Hohenstaufen of zijn aan deze divisie toegevoegd. Rechts: Duitsers doorzoeken achtergelaten Britse uitrustingsstukken op Onderlangs / Oude Kraan.



Op deze foto staan krijgsgevangenen afgebeeld van de gevechten in de ochtend van 19 september, Dit zijn manschappen van het 2e en 3e Bataljon, gefotografeerd op de Jansbinnensingel.

Woensdag 20 september moeten de Engelsen een groot gedeelte van de verdediging rond de brug opgeven. Deze para's worden, sommigen gewond, afgevoerd via de Johan van Oldenbarneveltstraat die op steenworp afstand van de brug ligt.



De man op de brancard is Geoffery Lawson en zal later overlijden. Op zijn grafsteen is een verkeerde overlijdensdatum gegraveerd: er staat de 18e, maar dat moet de 20ste (de datum van deze foto) of later zijn.

Op 21 september (donderdag) is de brug weer volledig in Duitse handen en gebruiken de Duitsers de brug om troepen richting Nijmegen / Elst te sturen in de poging de geallieerde grondtroepen (Garden), oftewel het XXX Corps, te stoppen.

De overbleven para's hebben zich inmiddels ingegraven in het plaatsje Oosterbeek waar ze een verdediging in de vorm van een hoefijzer gemaakt hebben, genaamd de perimeter.



Links: Deze eenheid, behorende tot de divisie 10. SS-Panzer-Division Frundsberg, heeft als order de Poolse Brigade bij Driel aan te vallen. De Polen waren daar op 21 september geland. Rechts: Op de voorgrond manschappen van het 1st en 10th Battalion langs de Van Lennepweg in Oosterbeek.



Links: De familie Kremer woonde aan de Stationsweg nummer 8. Tijdens de slag verbleef hier o.a.de Independent Company. Mevrouw Kremer maakte deze foto in de achtertuin. Rechts: De perimeter stond bloot aan constante Duitse aanvallen, zoals deze op zondag 24 september.



Links: Duitse aanvallen in de perimeter. Rechts: De landingsterreinen en droppingsgebieden voor voorraden waren gedeeltelijk in handen van de Duitsers gevallen en lagen onder vuur van aanwezig Flak, zoals hier op de hoek Dreyenseweg / Amsterdamseweg (20 september).



Links: Het verzamelen van voorraden in Oosterbeek op 19 september, tegenover Hartenstein. Rechts: Een dag later (20 september): para's proberen achter Hartenstein de aandacht van vliegtuigen te trekken.

In de nacht van 25 op 26 september begint operatie operatie Berlin. Omdat dit in de duisternis plaatsvond zijn er geen foto's van. Na het oversteken van de Rijn ging men richting Nijmegen.



Links: Ook 20 september, in een tuin aan de van Lennepweg: het verzamelen van voorraden. Rechts: In Nijmegen aangekomen worden de troepen in diverse gebouwen, waaronder deze school aan de Groesbeekseweg, ondergebracht.

In Arnhem en Oosterbeek bleven de doden, gewonden, wrakken en ruïnes achter.



Links: Nogmaals de school aan de Groesbergseweg in Nijmegen. Rechts: De chaos rond de Rijnbrug.



Links: In Oosterbeek een kapot geschoten tank op de Utrechtseweg. Het is een Char B1; deze tank werd in 1940 op de Fransen buitgemaakt en in Duitse dienst genomen. Rechts: Tegenover Hartenstein.



Links: Een gesneuvelde Duitser aan de van Lennepweg. Rechts: Een omgekomen Brit aan aan de Dreijenseweg, eveneens in Oosterbeek



Veel gesneuvelden kregen een tijdelijk graf. Dit is het tijdelijke graf van soldaat Hopwood, gesneuveld op 18 september. Hij ligt nu op de militaire begraafplaats Oosterbeek.



Links: Vanaf 1945 vinden er op de begraafplaats in Oosterbeek herdenkingen plaats. Traditioneel
leggen schoolkinderen uit Oosterbeek er bloemen. Rechts: Na de slag kregen de burgers van Arnhem opdracht te evacueren. Op de foto evacués op de hoek Middenweg / Rosendaalseweg.


Daarop plunderden de Duitsers de stad. Op de foto de Jacob Marislaan.

Voor de liefhebber hebben Arnhem en Oosterbeek genoeg bezienswaardigheden, waaronder het Airborne museum in Oosterbeek en het Arnhems Oorlogsmuseum 40-45, maar ook in de bossen kun je behalve monumenten nog schuttersputten vinden.