Sonderkommando-overlevende Shlomo Venezia overleden

Sonderkommando-overlevende Shlomo Venezia is vandaag, 1 oktober, in Rome overleden, dat melden Italiaanse media. De in 1923 in Thessaloniki geboren Venezia werd tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1944 in Venetië gearresteerd door de nazi’s en gedeporteerd naar vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Hij wist daar te overleven als lid van een zogenaamd Sonderkommando.

Shlomo Venezia met zijn vrouw Marika in februari 2012.
Foto: Barry van Veen / STIWOT

Een Sonderkommando bestond uit Joodse gevangenen die in Auschwitz-Birkenau waren belast met werkzaamheden in de gaskamers en crematoria, waar tijdens de oorlog in totaal 1 miljoen Joden omgebracht zouden worden. Mannen zoals Venezia moesten de slachtoffers helpen met uitkleden en begeleiden naar de gaskamer. Na de vergassing was het hun taak om de lichamen af te voeren, de ruimte gereed te maken voor de volgende vergassing en de lijken te verbranden in het crematorium. De gevangenen die aangewezen waren voor deze taak waren ervan doordrongen dat als ze niet meewerkten ze zelf in de gaskamer zouden belanden.

Shlomo Venezia sloot zich bij de ontruiming van Auschwitz in januari 1945 ongemerkt aan bij andere gevangenen die werden afgevoerd naar Duitsland. Na nog in drie kampen gezeten te hebben, wist Venezia te overleven. Na de oorlog sprak hij lange tijd niet over zijn ervaringen, maar in zijn in 2007 gepubliceerde boek “Sonderkommando Auschwitz” beschreef hij uitvoerig het vreselijke werk dat hij heeft moeten verrichten en hoe hij erop terugkeek dat hij – weliswaar onder dwang en uit levensbehoud – een radertje was in de vernietigingsmachine van nazi-Duitsland. Een Nederlandse vertaling van het boek verscheen in 2008.

Zijn getuigenis is bijzonder omdat maar weinig Holocaustoverlevenden iets konden vertellen over datgene wat plaatsvond in de gaskamers. Er zijn andere getuigenissen van overlevenden van het Sonderkommando, maar die zijn bij het grote publiek onbekend gebleven. Een uitzondering daarop is het verslag van Zalmen Gradowski, maar in tegenstelling tot Shlomo Venezia overleefde hij de oorlog niet. Zijn manuscript had hij achter één van de crematoria in Auschwitz begraven waar het na de oorlog werd teruggevonden.

Venezia was een bekende spreker over de Holocaust. In februari 2008 bezocht hij Nederland, waar hij in het Verzetsmuseum Amsterdam, in het bijzijn van belangstellenden, geïnterviewd werd door Prof. Dr. J.Th.M. Houwink ten Cate van het Centrum voor Holocaust en Genocidestudies.

Shlomo Venezia spreekt met Houwink ten Cate in Amsterdam.
Foto: Barry van Veen / STIWOT

In Italië is bedroefd gereageerd op het overlijden van Venezia. Op een bijeenkomst met collega’s in het Palazzo Valentini hield Gianni Alemanno, de burgemeester van Rome, vandaag een minuut stilte voor de bekende Auschwitzoverlevende. Hij bedankte hem voor zijn inspanningen om de wereld te vertellen over zijn ervaringen en prees zijn moed en vrijgevigheid. Nicola Zingaretti, de president van de provincie Rome, verklaarde dat de dood van Shlomo Venezia een leegte achterlaat. Hij prees zijn waakzaamheid tegen elke vorm van Holocaustontkenning.