Reis naar het verleden van Oskar Schindler

Na het zien van de film Schindler's List raakte ik geïnteresseerd in de persoon Oskar Schindler en in 2005 bezocht ik de emaillefabriek en het getto in Krakau. Hoe meer ik las hoe meer hij me ging boeien en uiteindelijk besloot ik af te reizen naar het huidige Svitavy. Een fotoverslag van STIWOT-forumlid Koos.

De persoon Oskar Schindler werd beroemd door Steven Spielbergs speelfim “Schindler's List” uit 1993. De Sudeten-Duitser groeide uit tot symbool van menselijkheid en moed, omdat hij vanuit zijn positie als succesvol zakenman tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven van bijna 1.100 Joden redde die voor hem werkten in zijn fabriek. Daarvoor werd hij door het Israëlische Holocaustherdenkingscentrum Yad Vashem onderscheiden als Rechtvaardige onder de Naties, een belangrijke onderscheiding die wordt uitgereikt aan niet-Joden die Joden hebben gered van de nazi’s.



Svitavy of Zwittau ligt in het huidige Tsjechië en was tot 1945 een stad met voornamelijk Duitstalige inwoners. Om een idee te geven: tijdens een telling in 1930 was 88% van de inwoners Duitstalig, de zogenaamde Sudeten-Duitsers. Aan de opschriften op sommige huizen en kerken, maar vooral op het kerkhof, kun je sporen zien van dit Duitstalige stukje geschiedenis van de stad.





In dit stadje werd Oskar Schindler geboren. Hij groeide er op aan de Jihlavskastraat 24. Tegenwoordig heet deze straat Policskastraat, maar het huis staat er nog.



Het stadsbestuur is zich na het verdwijnen van het IJzeren Gordijn bewust geworden van de held die zich onder haar inwoners heeft bevonden en liet tegenover het huis dit monument (rechts) plaatsen.



De stadskern van Zwittau is nog overanderd. Hier vond het eerste stukje geschiedenis plaats waarvan veel mensen niet weten: de arrestatie van Oskar Schindler door de Tjechoslowaakse contraspionage dienst.

Ik zal even uitleggen hoe dat zat: Zwittau was officieel onderdeel van Tsjechoslowakije en tijdens de oplopende spanningen in het vooroorlogse Europa was Schindler benaderd door de Abwehr voor spionagewerkzaamheden en hij had ingestemd.

Uiteraard hield de Tsjechoslowaakse contraspionagedienst vooral Sudetenduitsers goed in de gaten en zo ontdekten ze dat Schindler (in samenwerking met zijn vrouw) spioneerde voor het Derde Rijk. Op 18 juli 1938 werd Schindler door Rudolf Husck naar Hotel Ungar aan het marktplein gelokt en daar gearresteerd.



Wat in 1938 hotel Ungar heette heet nu Hotel Slavia (links) en hier werd Schindler dus gearresteerd.

Na het Verdrag van München bezetten (of bevrijdden) Duitse troepen Zwittau op 10 oktober 1938 en werd Schindler op vrije voeten gesteld. Na een kort verblijf in Moravska Ostrava verhuist Schindler op 17 oktober 1939 naar Krakau, hier begint de film “Schindler’s List”.

Zwittau zou Schindler nooit meer terugzien. Aan het einde van de oorlog werden alle Sudeten-Duitsers verdreven. Ook de Joden keerden niet meer terug, voor hen is minder aandacht dan voor Oskar Schindler. Pas in 2000 is de Joodse begraafplaats (rechts), die vernield werd in de periode 1938-1945, weer een beetje opgeknapt.



Tijdens de Kristallnacht (1938) werd de synagoge van Zwittau in brand gestoken. Na de oorlog werd er een busstation aangelegd.



Wel aandacht is er voor Oskar Schindler, in het stadmuseum is een permanente tentoonstelling.



Rechts: de namen van Schindlers lijst. Aan de hand van deze lijst werden de Schindler-Joden op 15 oktober 1944 van Krakau naar Brünnlitz (tegenwoordig Brněnec) overgebracht toen Krakau en concentratiekamp Plaszow ontruimd werden vanwege het steeds verder oprukkende Rode leger.



Het Plaszow-kamp werd vooral berucht om zijn uitzonderlijk onberekenbare en wrede commandant Amon Göth, op de linker foto in het echt en de rechter foto is uit de film.



In Brünnlitz had Schindler toestemming gekregen een Arbeitslager (werkkamp) in te richten om munitie te gaan produceren. In de film zagen de aankomst en het station er zo uit.



Links: de werkelijke situatie anno 2011. Rechts: vanaf het station was het een klein eindje lopen naar de fabriek.



Links: het pad naar de fabriek loopt er nog steeds, op de achtergrond is de fabriek zichtbaar. Rechts: in dit gebouw werden de vrouwen ondergebracht.



Links: helaas is het gebouw waarin de vrouwen ondergebracht waren nu van binnen gesloopt door de lokale jeugd. Rechts: het vrouwenhuis is het linker gebouw het gebouw waar je tegenaan kijkt is waar de mannen werden onder gebracht en ook een deel productiehal.



Links: in de film zag de poort er zo uit. Rechts: dit is hem in werkelijkheid.



In dit gebouw had Oskar Schindler zijn kantoor.



In de film zag de productiehal er zo uit.



In werkelijkheid ziet het er zo uit, althans een gedeelte, aangezien de productiehallen (voor munitie) zich op verschillende locaties bevinden op hetzelfde fabrieksterrein. Het terrein is niet vrij toegankelijk en wordt bewaakt, daarom was er enig klimwerk voor nodig.

De bewaking werd verzorgd door een eenheid van de SS onder leiding van SS-Obersturmführer Josef Leipold. Deze werd door Schindler in toom gehouden omdat hij, samen met zijn rechterhand Kapo Willy Schlichtingen, van plan was de Joden hard aan te pakken.

Uiteindelijk lukte het Schindler om Leipold overgeplaatst te krijgen naar actieve frontdienst. Kapo Willy Schlichting werd na de bevrijding door de gevangenen geëxecuteerd.



Het slechte nieuws is dat de huidige eigenaar van de fabriek hard aan het slopen is om uiteindelijk een nieuwe fabriek op dezelfde plaats te zetten. Een deel van de fabriek, de productiehallen waar de munitie werd geproduceerd, is al bijna verdwenen.







Links: een foto van de hallen uit 1907. Rechts: diezelfde hallen in 2011.



Tijdens het verblijf in Arbeitslager Brünnlitz overleden ook enkele Joden. Verder kwam er in januari 1945 een wagon aan op station Zwittau met daarin meer dode dan levende Joden uit werkkamp Golleschau. Later volgde nog zo'n transport uit Landskron en Geppersdorf.

De levende Joden werden opgevangen door Emilie Schindler en voor de overledenen werd een Joodse begrafenis geregeld. Later werd dit massagraf verplaatst naar de begraafplaats van Bělá nad Svitavou (Bielau) waar nog steeds een monument te vinden is.