In het spoor van Brownings Doodgewone mannen

Iedereen die het boek "Doodgewone mannen" van Christopher R. Browning heeft gelezen, zal onder de indruk zijn geweest, ik tenminste wel. Hoe een stel brave huisvaders veranderde in moordmachines tijdens de Holocaust. Een fotoreportage van STIWOT-forumlid Koos.

Voor degene die het boek (nog) niet heeft gelezen, zal ik eerst een korte omschrijving geven. Het gaat over de leden van het Reserve Politie Bataljon 101, afkomstig uit Hamburg en iets te oud voor frontinzet. Daarom werden ze opgeroepen voor de Ordnungspolizei en gestationeerd in de omgeving Lublin. Eerst werden ze alleen ingezet voor ordehandhaving. Later werden ze vanwege personeelsgebrek (Duitsland veroverde steeds meer gebied in Rusland) gebruikt voor Himmlers Endlösung.

Hun taken waren het bewaken van treinen naar vernietigingskamp Treblinka, het afgrendelen van getto's en het executeren van Joden in de bossen rond o.a. de plaatsen Jozefow, Lomazy, Konskowola en Miedzyrzec.

Tijdens mijn vakantie in Polen in 2009 bezocht ik aan de hand van het boek diverse locaties.


In Jozefow werden de Joodse mannen op transport gezet naar een werkkamp. Terwijl Bataljon 101 de bejaarden, vrouwen en kinderen in de bossen vlakbij het dorp doodschoot. Er vielen op 13 juli 1942 1.500 slachtoffers.

Rechts: In de jaren 70 is door de Poolse bevolking een monument geplaatst. De executies vonden verspreid door de bossen plaats, die je achter het monument ziet. Een volledige omschrijving staat in het boek in hoofdstuk 7.



De Poolse burgermeester kreeg opdracht de slachtoffers te verzamelen en te begraven, dit gebeurde in massagraven zoals deze.


In het dorp geen enkele verwijzing naar de gebeurtenissen van 13 juli 1942 of het Joodse getto. Alleen aandacht voor Pools oorlogsleed, iets dat me meer is opgevallen in Polen. Ook de Joodse begraafplaats ligt er vervallen bij, zoals te zien is op de foto rechts.


Op de achtergrond van de foto rechts het plaatsje Jozefow.


18 augustus 1942 was Lomazy aan de beurt. Omdat veel leden van het bataljon geklaagd hadden over het moeten schieten op vrouwen en kinderen was voor deze Aktion de hulp ingeroepen van Hiwi's (vrijwilligers uit de Sovjet-Unie). Deze zouden de executies uitvoeren. Ook werd van tevoren een groot graf gegraven waarin de executies zouden plaatsvinden. De mannen werden tijdens deze Aktion niet afgevoerd naar een werkkamp, maar ook vermoord. Vermoedelijk omdat Lomazy ver van een station ligt.

In het plaatsje zelf kon ik geen verwijzing vinden, maar na veel rijden en zoeken heb ik uiteindelijk de plaats gevonden. Een eenvoudig kunstof bord in het bos, geen vertaling in het Engels. In het boek terug te vinden in hoodstuk 9.


Op de foto niet goed zichtbaar, maar wel aanwezig: de contouren van het massagraf waarin circa 2.000 mensen stierven. De foto rechts is van de andere kant genomen.


Links: Mannen van het Reserve Politie Bataljon 101 dwingen Joden tot het graven van hun eigen massagraf in Lomazy. Rechts: Ook hier ligt de begraafplaats er slecht bij.


Links: Ook de rest van het plaatsje is verwaarloosd. Rechts: Samengedreven Joodse inwoners van Lomazy. Vanaf deze sportvelden werden ze naar het bos gebracht.


Links: Miedzyrzec was een belangrijke getto waar Bataljon 101 bewakingstaken uitvoerde. Vanuit hier werden tijdens zeven grote Aktions Joodse inwoners naar arbeids- en vernietigingskampen getransporteerd, voornamelijk Treblinka en Majdanek. O.a. hoofdstuk 12 uit het boek. Rechts: Voor velen begon hier hun laatste treinreis.


Links: De weg naar het station, nu met nieuwe gebouwen. Rechts: Een enkel oorspronkelijk huis is blijven staan.


Op blz. 140 staat een gruwelijk verhaal over de Joden die niet meer
in de overvolle wagons pasten en doodgeschoten werden op de Joodse begraafplaats. Volgens de beschrijving tegen de muur op de foto rechts.


Links: Ook deze begraafplaats zou wat aandacht mogen krijgen van de gemeente. Rechts: Commentaar overbodig.


Het op blz. 138 genoemde hoofdkwartier van de Sicherheitspolizei was vermoedelijk gevestigd in dit gebouw.


Hoofdstuk 15 Majdanek. Zo'n 16000 joden werden doodgeschoten tijdens operatie Erntefest. De greppels voor de massagraven in Majdanek zijn nu een goed onderhouden monument.


En deze mag niet ontbreken: de gezichten van de daders. Leden van het Reserve Politie Bataljon 101 tijdens een kerstviering (Bron: Holocaust Education & Archive Research Team). De daders zijn overigens tot mijn verbijstering niet of nauwelijks bestraft
na de oorlog.

Een herdruk van het boek "Doodgewone mannen" is verschenen in december 2020.

Doodgewone manen

De rol van een Duits politiebataljon in de Endlösung in Polen

ISBN: 9789401917223

Meer informatie over dit boek