Persoonsbewijs van overgrootvader vormde begin van grote verzameling

Controle van het persoonsbewijs. Foto uit De Telegraaf van 31 december 1941. Bron: Delpher

Jorden van Loon (2008) verzamelt persoonsbewijzen uit de Tweede Wereldoorlog. Met deze identiteitspapieren moesten alle Nederlanders van vijftien jaar en ouder zich vanaf april 1941 kunnen identificeren als een politieman of Duitse militair daarom vroeg. ‘Ausweis bitte’ is een kreet die is gaan behoren tot het vocabulaire van de bezettingstijd. We stelden Jorden van Loon via e-mail enkele vragen over zijn bijzondere verzameling.

Wat fascineert u aan het persoonsbewijs?

Ik vind het persoonsbewijs bijzonder omdat de identificatieplicht echt enorm ver ging voor die tijd. Niemand was eraan gewend om identiteitspapieren bij zich te dragen. Opeens kregen Nederlanders er één en moesten ze meteen alle persoonlijke gegevens opgeven. Zelfs hun vingerafdrukken moesten erop. Bij mensen van Joodse afkomst kwam er bovendien een grote J op het persoonsbewijs. Hier verderopr een voorbeeld.

Verzamelt u persoonsbewijzen uit heel Nederland of enkel uit een specifiek gebied?

Ik verzamel pb’s van alle gemeentes in Zuid-Holland, maar ook unieke pb’s uit andere gemeentes bevinden zich in mijn collectie. Zo heb ik een vreemdelingenpersoonsbewijs uit Amsterdam. Dit betekent dat degene een buitenlandse nationaliteit had of stateloos was. De mevrouw van het pb hieronder was dus Joods en een vreemdeling.

Hoeveel exemplaren heeft u inmiddels verzameld en welke vindt u het bijzonderst? En hoe bent u erop gekomen om het uiteindelijk te gaan verzamelen.

Ik heb een paar honderd persoonsbewijzen in mijn collectie. Hoeveel precies weet ik niet. Ik ben het meest trots op het persoonsbewijs van mijn overgrootvader. Deze vond ik op de zolder van mijn moeder. Dit is ook meteen de reden waarom ik begonnen ben met het verzamelen.

Zijn er meer verzamelaars in Nederland die zich specifiek bezighouden met persoonsbewijzen? Zo ja, is er onderling veel contact?

Jazeker, er zijn aardig wat andere verzamelaars die ook persoonsbewijzen verzamelen. Met hen heb ik vaak contact, sterker nog, het Joodse voorbeeld van hieronder komt uit de collectie van een andere verzamelaar. Ook ruilen we pb’s uit verschillende gemeenten met elkaar zodat we een hele provincie compleet kunnen krijgen. Andere mij bekende verzamelaars verzamelen Noord-Holland en Groningen. Het is belangrijk dat verzamelaars zoals wij er zijn. Zonder ons zouden er nu veel minder pb’s bewaard zijn gebleven. Vroeger werden ze vaak gewoon weggegooid.

Persoonsbewijs van een Joodse 'vreemdeling'. Bron: voormalige collectie Jorden van Loon

Amsterdams persoonsbewijs van een 'vreemdeling'. Bron: collectie Jorden van Loon

Achter elk persoonsbewijzen schuilt een persoonlijk verhaal. Is dat iets dat u bezighoudt bij het verzamelen.

Jazeker, dat maakt het juist leuk. Zo leer je de eigenaren van je pb’s een beetje kennen zonder dat je ze ooit ontmoet hebt. Ik heb ook enkele pb’s van NSB’ers en verzetsstrijders. Zo zie je hoe verschillend de houding van mensen was in oorlogstijd.

Zal u verzameling ooit compleet zijn? En naar wat voor specifieke persoonsbewijzen bent u nog het hardst naar op zoek?

Ik heb interesse in alle pb’s, want ik gebruik degene uit andere provincies als ruilmateriaal. Maar om mijn verzameling compleet te maken heb ik ze het liefst natuurlijk uit Zuid-Holland. Ik ben altijd bereid er een nette prijs voor te betalen. Het liefst bemachtig ik ze inclusief alle documenten die erbij horen, zoals de distributiestamkaarten. Dit maakt alles compleet.

Wilt u n.a.v. het bovenstaande contact opnemen met Jorden van Loon, dan kan dat via ons contactformulier. We sturen uw bericht dan aan hem door.