“Ook het verhaal van de Joodse bevolking in de provincie is het waard om te vertellen”

De Tweede Wereldoorlog is nooit ver weg in het gezin waar Aliëtte de Vries opgroeit. Wie is precies Hetty, de Joodse peuter die ondergedoken zat bij oom Jan in het Friese Bozum? Na een lange zoektocht vindt Aliëtte Hetty en er ontstaat een vriendschap tussen de twee. Langzaam ontdekt ze wat Hetty en haar familie is overkomen. In haar boek ‘Een onbekend kind’ neemt Aliëtte de Vries haar lezers mee op haar zoektocht. We stelden de schrijfster via e-mail enkele vragen over haar boek.

Hetty met haar ouders. Bron: via Aliettë de Vries

Op welke wijze speelde de Tweede Wereldoorlog een rol tijdens uw jeugd? Werd er veel over gesproken en wanneer hoorde u voor het eerst over Hetty?

De Tweede Wereldoorlog was sowieso altijd aanwezig in de vorm van het litteken op het hoofd van mijn vader. Er werd niet voortdurend over gesproken maar wel regelmatig. Het was, net als bij iedereen die de oorlog bewust meemaakte, een belangrijk referentiekader voor mijn ouders. Wanneer ik voor het eerst over Hetty hoorde weet ik niet. In mijn beleving was ze er altijd. In verhalen en toen ik veertien jaar was gingen mijn vader en zijn broer naar haar op zoek. Ze vonden haar niet maar ontdekten wel dat ze was geëmigreerd. In die tijd zat ik ook bij een gesprek tussen oom Jan en een andere Joodse vrouw die hij had geholpen. In onze woonkamer reconstrueerden ze samen de gebeurtenissen van toen. Dat zijn dingen die de meeste andere veertienjarigen niet meemaakten.

Wanneer besloot u de geschiedenis van Hetty nader te onderzoeken en wat motiveerde u hierbij? Wist u al meteen dat u hierover een boek wilde gaan schrijven?

Mijn zoektocht begon bij het litteken op mijn vaders hoofd. Dat was van een schotwond in de oorlog. Toen ik dat hele verhaal had uitgezocht sprong het verhaal van Hetty eruit. Haar eenmaal opgespoord wilde ik het voor haar nog verder uitzoeken. Toen bleek dat ook haar familieleden in wel heel bijzondere omstandigheden terechtgekomen waren, wilde ik het verhaal delen met iedereen. Het blijft moeilijk te bevatten dat dit is gebeurd met gewone Nederlanders die niets hadden misdaan. De meeste Joden woonden in de Randstad dus het is logisch dat de meeste boeken die verschijnen over hen gaan. Maar ook het verhaal van de Joodse bevolking in de provincie is het waard om te vertellen.

Hetty wordt “een van de Onbekende Kinderen” genoemd. Wat wordt hiermee bedoeld?

Van sommige kinderen die in Westerbork zonder ouders werden binnengebracht was niet precies duidelijk of ze Joods waren of misschien verwekt door een Duitse soldaat. Er werd ook, o.a. door verzetsmensen, bewust twijfel gezaaid over hun identiteit. De Duisters wisten niet wat ze met hen aan moesten en lieten ze zitten in het weeshuis van Westerbork tot aan de ontruiming van het kamp. Toen moesten ook zij op transport.

Weet u wat uw oom en tante in Friesland deed besluiten om Hetty als onderduiker in huis te nemen, wetende dat ze hiermee risico liepen?

Ik weet dat niet precies, ik ben zelf ver na de oorlog geboren. In het algemeen kan gezegd worden dat sommige mensen dat als hun plicht zagen. De familie was gereformeerd, mogelijk had dat ermee te maken. Soms rolde je erin. Werd je eerst voor kleine dingen gevraagd en later voor dit. Mijn familie had een transportbedrijf en vervoerde zaken voor het verzet, onder een vracht hooi bijvoorbeeld.

De schrijfster met Hetty. Bron: Aliëtte de Vries

U raakte bevriend met Hetty. Hoe was het om met haar te spreken over de oorlog? Ze was in de jaren 1940-1945 nog heel jong, dus heeft ze er nog actieve herinneringen aan? En wat vindt zij van uw boek?

Het was heel bijzonder om haar haar eigen geschiedenis te kunnen vertellen. Zelf wist ze weinig. Ze had alleen wat vreemde beelden. Ook over haar in Auschwitz vermoorde vader wist ze helemaal niets. In het begin vond ze het niet zo interessant om over de oorlog en haar geschiedenis te spreken. Later kreeg ze er meer belangstelling voor. Misschien door mijn verhalen of misschien omdat zoiets vaker gebeurt bij mensen als ze ouder worden. Dat uit de ontmoeting een jarenlange vriendschap is ontstaan beschouw ik als een groot cadeau. Helaas heeft ziekte het contact met Hetty inmiddels moeilijk gemaakt.

Wat hoopt u dat de lezer bijblijft na het lezen van uw boek?

Ik heb geprobeerd aan de hand van de geschiedenis van deze familie te vertellen wat de bezetting voor gewone mensen betekende. In welke vreselijke positie ze soms gebracht werden. Ik heb dat gedaan in niet te veel woorden en in toegankelijke taal die ik me als voormalig docent onbewust eigen heb gemaakt. Ik krijg veel reacties van mensen die zeggen dat ze het boek ‘in een ruk’ uitlezen. Ook merk ik dat het gelezen wordt door jongeren en mensen die niet vaak meer lezen. Dat vind ik heel belangrijk. Wij geschiedenisfreaks vinden een boek van 400 pagina’s lezen misschien wel heel gewoon, maar dat geldt lang niet voor iedereen. Dat het boek door meer dan honderd openbare bibliotheken is besteld vind ik ook heel fijn. Zo is dit verhaal beschikbaar voor iedereen. Als er iets van een waarschuwing blijft hangen dat politieke ideeën het leven van gewone mensen totaal kunnen verwoesten ben ik tevreden.

Een onbekend kind

Hoe een joodse peuter toch uit handen van de nazi's bleef

ISBN: 9789493198616

Meer informatie over dit boek