DigitalBattlefieldTours maakt militaire tactiek toegankelijk voor een breed publiek

Ivo van der Spoel is de maker van documentaires over militaire geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Zijn YouTube-kanaal heet DigitalBattlefieldTours. In zijn video’s neemt hij kijkers onder andere mee naar de locaties waar operatie Market Garden zich afspeelde. Met 67.500 abonnees en tot wel 1 miljoen kijkers per video weet hij een groot publiek te bereiken. TracesOfWar.nl stelde hem via e-mail enkele vragen over zijn kanaal en de motivatie hierachter.

U heeft al vanaf jonge leeftijd interesse in oorlogsgeschiedenis en studeerde in 2020 af als master in de militaire geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Wat interesseert u aan militaire geschiedenis en voor welke specifieke aspecten heeft u de meeste belangstelling?

Mijn interesse in de militaire geschiedenis is breed maar de periode waar ik op dit moment veel aandacht aan besteed is de slotfase van de Tweede Wereldoorlog in West-Europa. Tijdens mijn studie was ik voornamelijk met de dekolonisatie van Nederlands-Indië bezig en dit is een onderwerp dat ik in de toekomst weer wil behandelen in videovorm. Naast mijn werk als historicus trekt de actualiteit natuurlijk ook mijn aandacht, zeker de afgelopen jaren. Voor mijn video’s op DigitalBattlefieldTours richt ik mij voornamelijk op de Tweede Wereldoorlog in Europa of bespreek ik militaire geschiedenis in een bredere context. Het gedetailleerde tactische niveau spreekt mij het meeste aan en veel van mijn video’s gaan over de ontwikkeling van militaire tactieken, bewapening en de inzet hiervan aan de hand van historische acties. Mijn recente video’s betrekken het operatiegebied van de Amerikaanse 101st Airborne Division in Market Garden en dit zal ook in toekomstige projecten aan bod komen. Mijn nieuwste video duikt in de wereld van tanks en gaat uitgebreid in op de ontwikkeling van de zeldzame Britse Challenger en de rol die dit gevechtsvoertuig speelde in de tankslag nabij Son op 20 september 1944.

Wanneer en waarom besloot u documentaires voor op YouTube te gaan maken? Had u zoveel belangstelling verwacht?

Dat begon in 2020 toen ik mijn master voltooide ten tijde van corona. Ik was aan het begin van dat jaar aan mijn masterscriptie en een stage bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) begonnen toen de lockdown inging. Dit begon chaotisch maar uiteindelijk beviel het zelfstandige werken mij zeer en ik wilde dit graag na mijn studie voortzetten. Aanvankelijk was het plan om boeken te schrijven maar juist door de lockdown kreeg ik het idee om iets online te gaan doen voor een breed publiek. Er waren toen al meerdere succesvolle YouTube-kanalen gericht op de militaire geschiedenis en ook veel musea en instituten maakten tijdens de lockdown de sprong naar de digitale wereld, dus wilde ik iets vergelijkbaars doen met een focus op battlefield tours omdat ik in de buurt van de Market Garden slagvelden woon en bekend ben met de gevechtshandelingen aldaar. Daarnaast had ik mij tijdens mijn studie gericht op de historische ontwikkeling van militaire tactiek en dit is een onderwerp dat goed in videovorm past. Het enige dat in 2020 nog ontbrak was ervaring met video’s maken. Dat heb ik in de afgelopen jaren opgedaan door klein te beginnen en alsmaar grotere video’s te maken. Sommige van mijn eerste experimentele video’s waren vier minuten lang, mijn meest recente video is vier uur.

Dit betekent wel dat mijn werk meer is dan een hobby en dat de video’s een aanzienlijk publiek moeten trekken om de noodzakelijke tijdsinvestering mogelijk te maken. Gelukkig zijn sommige van mijn video’s na een tijdje opeens doorgebroken en deze generen veel interesse in het kanaal. Dat juist deze video’s het zo goed doen kwam als een verrassing en het waren bijzondere weken toen de views met honderdduizenden binnenkwamen. Dat tienduizenden mensen geabonneerd zijn is een enorme motivatie om door te blijven werken en steeds de lat hoger te leggen.

U maakte een trilogie waarin u kijkers operatie Market Garden toont door de ogen van private Webster van de Amerikaanse 101st Airborne. Kijkers van de miniserie ‘Band of Brothers’ kennen hem natuurlijk, maar waarom koos u hem als uitgangspunt voor deze video’s?

De keuze om David Webster als rode draad door Market Garden te volgen stond los van ‘Band of Brothers’. Natuurlijk heeft de tv-serie voor mij en vele anderen een interesse in de Tweede Wereldoorlog levendig gehouden, maar wat ik voornamelijk met mijn Webster’s War trilogie wilde bereiken was Webster’s belevingen centraal te stellen aan de hand van zijn uitstekende memoires Parachute Infantry. Het ongepubliceerde manuscript hiervan is decennia na Webster’s dood door Stephen Ambrose gebruikt voor zijn boek ‘Band of Brothers’ waar de latere tv-serie weer op gebaseerd is. Hoewel Ambrose ook veel Easy Company veteranen heeft geïnterviewd voor ‘Band of Brothers’, vond ik Webster’s oorspronkelijke verhaal een authentieker beeld geven. Webster was een hoog opgeleide en oplettende schrijver die de gebeurtenissen om hem heen nauwkeurig noteerde met het doel om er een boek van te maken. Dat maakt het een ander soort bron dan de herinneringen van zijn kameraden die pas decennia later door Ambrose geïnterviewd werden.

Dat ik iets met Webster’s ‘Parachute Infantry’ ging doen stond dus vast, maar de doorslag om er een grote trilogie van te maken kwam tijdens het vooronderzoek toen bleek hoe nauwkeurig zijn omschrijvingen aansloten op de historische feiten. Waar Ambrose in ‘Band of Brothers’ soms zelfs de datum van een actie verkeerd noteert, wist Webster met precisie de tijden, locaties en eenheden te omschrijven. Hij verwijst zelfs naar greppeltjes en bosjes die op kaarten, historische luchtfoto’s en soms zelfs in het huidige landschap terug te zien zijn.

Daarnaast schetst Webster een rauw en ongecensureerd beeld van het leven van een frontsoldaat. ‘Band of Brothers’ is daar al een stuk genuanceerder in dan oudere oorlogsfilms, maar toch worden bepaalde zaken weggelaten of afgezwakt waar Webster wel op ingaat. Hij was een complex persoon en dat is terug te zien in zijn boek dat wisselt van toon en waarschijnlijk nog niet helemaal af was voor zijn dood. Voor mijn Market Garden serie heb ik maar een klein stukje kunnen gebruiken en ik zou iedereen met een interesse in ‘Band of Brothers’ aanraden zijn volledige boek te lezen.



De populairste rubriek op uw kanaal is Teaching Tactics, waarin u gedetailleerde uitleg geeft over militaire tactiek. Hoe verzint u de onderwerpen voor deze rubriek en waar haalt u de informatie vandaan? Hoe verklaart u dat juist deze, toch best gespecialiseerde rubriek zo goed scoort?

Dat sommige video’s opeens views krijgen en andere niet of nauwelijks blijft lastig te verklaren. Ik had mijn eerste drie Teaching Tactics gemaakt toen het kanaal klein was en ik nog ervaring op moest doen met video’s produceren. Het idee was om theoretische video’s te maken als aanvulling op de praktijkgerichte battlefield tours waar ik toen nog aan moest beginnen. De Teaching Tactics werden goed ontvangen maar kregen niet onmiddellijk veel views. Intussen richtte ik mij op het maken van mijn eerste battlefield tour, de Webster’s War trilogie, en het was tijdens dit project dat de Teaching Tactics opeens heel veel views kregen. Dat was natuurlijk fantastisch en deze video’s blijven het merendeel van mijn dagelijkse views opleveren. Het was wel opmerkelijk dat Webster’s War niet dezelfde populariteit genoot, maar ik kon dit grote project natuurlijk niet halverwege staken om meer Teaching Tactics te maken.

Dat juist Teaching Tactics populair is heeft denk ik te maken met de diverse invalshoeken die ik hanteer. In de populaire geschiedenis komt tactiek vaak neer op de wapens en wordt niet uitgebreid stilgestaan bij de theorie achter de inzet. Binnen de academische geschiedschrijving wordt tactiek en wapentuig juist onderbelicht en zijn die ondergeschikt aan het grotere plaatje waar veel historici naar kijken. Anderzijds wordt tactiek uitgebreid toegepast en bestudeerd in de militaire wereld, maar dat is vaak een gesloten systeem en veel bronnen zijn lastig te doorgronden als je niet bekend bent met de terminologie, zeker niet als het 80-jaar oude bronnen zijn. Wat ik met Teaching Tactics wil doen is tactiek als een serieus academisch onderwerp behandelen, maar het tevens toegankelijk maken voor een breed publiek. Dat kan door één specifieke bron te bespreken en deze in bredere context te plaatsen zoals mijn video over de Duitse Sturmzug doet, of door juist een abstract begrip te verhelderen aan de hand van meerdere bronnen als in Fire & Manoeuvre. Mijn recente video Challenger vs. Panther breidt het Teaching Tactics format verder uit door ook een battlefield tour reconstructie toe te voegen.

Uw video’s zijn in het Engels. Ontvangt u vanuit het buitenland veel vragen en reacties van kijkers? Kunt u een indruk geven van de achtergronden van de mensen die uw video’s volgen?

Het bijzondere van YouTube is dat de video’s kosteloos wereldwijd te zien zijn en mensen gemakkelijk kunnen reageren met likes/dislikes of commentaren. Dat betekent dat ik dagelijks meerdere nieuwe berichten ontvang, waaronder op video’s die al betrekkelijk oud zijn. Dat houdt de video’s levendig en zorgt ervoor dat mijn projecten nooit helemaal ‘af’ zijn, omdat ik jaren later nog vragen kan verwachten over de kleinste details. Dat houdt mij ook scherp omdat ik weet dat heel veel geïnteresseerde mensen nauwlettend kijken. Hier zitten kijkers tussen met een militaire of academische achtergrond, maar bijvoorbeeld ook veel mensen die dankzij films of games geïnteresseerd zijn geraakt in de militaire geschiedenis en via YouTube hun eerste verdieping zoeken.

YouTube heeft uitgebreide analytische hulpmiddelen om de kijkcijfers te bestuderen. Zo weet ik dat het merendeel van mijn kijkers in de VS woont, gevolgd door andere Engelstalige landen en Duitsland. Ik zou mijn werk aan de hand van deze statistieken kunnen stroomlijnen voor de grootst mogelijke doelgroep, maar ik ben DigitalBattlefieldTours juist gestart om een specifiek type video te maken en ik wil dat blijven doen. Dat deze passieprojecten goed bekeken en gewaardeerd worden maakt dat des te mooier.

Wat precies motiveert u om elke keer weer aan een nieuwe video te beginnen?

Het leukste aan dit werk is om complexe informatie te verzamelen en te presenteren in een vorm die de kijker een dieper inzicht in de materie geeft. Natuurlijk is dat wat alle historici doen, maar het is juist de videovorm die zich hier bijzonder goed voor leent. Zeker de militaire geschiedenis laat zich soms moeilijk vatten in het geschreven woord en bijgevoegde foto’s of kaarten geven slechts een momentopname. Met video daarentegen kun je het verloop van een slag bewegend op een kaart in beeld brengen, een relevante foto precies op het juiste moment tonen of heel specifiek de aandacht op een bepaald detail richten.

Dit maakt de start van een nieuw project altijd de leukste fase omdat je met een blanco canvas begint en alle vrijheid hebt om het onderwerp te selecteren, een centraal thema uit te lichten en visuele hulpmiddelen te bedenken. Als je eenmaal het project hebt afgebakend begint het systematische werk zoals onderzoek doen, de feiten controleren en dit allemaal in een script verwerken dat aansluit op de visuele elementen die je voor ogen hebt. Dan volgt het productieproces om de video in beeld en geluid te monteren en tegen die tijd kijk ik vaak weer uit naar de creatieve beginfase van het volgende project.

Als lezers van deze bijdrage uw video’s nog niet kennen, met welke kunnen ze dan als eerste kennismaking het beste beginnen?

Alle afleveringen van Teaching Tactics en de Webster’s War trilogie zijn representatief voor het soort video dat ik voor DigitalBattlefieldTours beoog. Binnen deze kernvideo’s is Challenger vs. Panther niet alleen mijn meest recente en grootste productie maar ook een samenstelling van stijlen uit eerdere projecten waardoor het een goede kennismakingsvideo is. Het populaire format van Teaching Tactics wordt in deze video toegepast op een echte casus waarbij niet alleen een tankslag tot in detail wordt gereconstrueerd aan de hand van primaire bronnen, maar de gevechtshandelingen ook worden geplaatst in het huidige landschap als een echte ‘digital battlefield tour’. Daarnaast draait de video om een uiterst zeldzame Britse tank, de A30 Challenger, waarvan het laatste intacte voertuig in Oorlogsmuseum Overloon staat. Na het kijken van Challenger vs. Panther kunnen geïnteresseerden dus Oorlogsmuseum Overloon bezoeken om de Challenger en andere tanks uit de video van dichtbij te zien.



Over welk onderwerp of welke onderwerpen kunnen we de komende tijd video’s verwachten? Zijn de herdenkingen rondom 80 jaar vrijheid nog van invloed op uw onderwerpskeuze?

In de nabije toekomst wil ik de ontwikkeling en inzet van Britse tanks in de slotfase van de Tweede Wereldoorlog verder behandelen aangezien dit een onderwerp is waar ik een groot deel van het afgelopen jaar onderzoek naar heb gedaan voor mijn video over de A30 Challenger. Er zijn nog veel meer Britse tanks en Amerikaanse gevechtsvoertuigen in Britse dienst die een grondige bespreking waard zijn en er zijn voldoende interessante case-studies om uit te diepen. Daarnaast zal Market Garden een terugkerend thema zijn.

De 80-jarige herdenking van deze operatie stond voor mij in het teken van de slag bij Son die uitvoerig in Challenger vs. Panther gereconstrueerd wordt. Hoewel dit oorspronkelijk niet mijn plan was, viel de productie van deze video samen met de 80-jarige herdenking en na een race tegen de klok was het gelukt om de video op tijd te publiceren voor de gedenkdag van de slag bij Son op 20 september. Ik hoop met mijn video deze tankslag op Nederlandse bodem, alsmede de rol van de zeldzame Challenger, bij een breder publiek bekend te maken. Het voormalige slagveld tussen Son en Nederwetten is nog grotendeels bewaard gebleven dus geïnteresseerden kunnen na het kijken van mijn video de locaties zelf bezoeken.