Dasselse dwangarbeiders: Salzderhelden (20/22)

Nederlandse dwangarbeiders in Dassel

Ongeveer een jaar geleden, kreeg ik de brieven van Gerard Schampers in handen. Een student in oorlogstijd, wonend in Helmond en studerend in Tilburg. In 1943 werd hij, met nog 21 andere studenten, tewerkgesteld te Dassel in Duitsland. In Dassel werkten ook een aantal Limburgers, die opgepakt waren tijdens de Kerkrazzia's in oktober 1944. In juni 2023 bezocht ik Dassel voor het eerst. Nu was het tijd voor een tweede bezoek en een tweede serie aan artikelen.

Begraafplaats Salzderhelden.

Ik sta met mijn auto op een veel te steil landweggetje op de route naar de militaire begraafplaats van Salzderhelden. Ik neem de verkeerde afslag, moet een stukje achteruit en ga de andere kant op. Een hellingsproef op een bruggetje in Nederland lukt me altijd wel, maar dit is andere koek. Ik voel mijn auto verder achteruit rollen, krijg het een tikkie benauwd en geef maar gauw een dot gas. Met spinnende wielen weet ik de neus van mijn auto de goede richting op te krijgen. Ik rij verder, de heuvel op.

Nog wat steile weggetjes verder sta ik voor een trap naar iets wat een bos lijkt. Het is de ingang van de begraafplaats. Eenmaal bij het poortje liggen de graven rechts van me, tegen de heuvel op. Het zijn er niet veel, 377, maar ze liggen ruim verspreid. Het regent, alweer. Op sommige graven liggen afgebroken takken. Verder ziet de begraafplaats er netjes onderhouden uit.

Op de plek waar vroeger een monument voor de gevallenen van de Eerste Wereldoorlog stond, werd in 1954 deze begraafplaats aangelegd. De soldaten uit deze buurt, die begraven lagen op de plekken waar ze sneuvelden, werden hier samengebracht. In zeventien van de 377 graven liggen burgers. 41 van de 360 militaire graven bevatten resten van mensen die nooit zijn geïdentificeerd. Dertien procent van de hier begraven personen was onderdeel van de Waffen-SS. In meer dan de helft van de graven liggen mannen van 25 jaar of jonger.

Ik loop verder naar boven, tot aan het kapelletje op een open plaats. Hier staat nog een monument voor de gevallenen aan het oostfront. Vanaf hier kijk je uit over de begraafplaats onder je en over de vallei waar Salzderhelden is gelegen. Je ziet het grote viaduct met de snelweg, met het spoor dat er onder door loopt. Op een heuvelrug in de verte liggen nog de resten van burcht Heldenburg. Het is, ondanks de regen, een idyllisch uitzicht op de Duitse heuvels.

Op de begraafplaats ligt een onbekend graf dat eerder op de begraafplaats in Bollensen lag. Bij de herbegraving ontdekte men dat de persoon die hier ligt, vermoedelijk door eigen troepen was neergeschoten, mogelijk ten prooi gevallen aan een speciale krijgsraad. Zijn weduwe legde in Bollensen een naamplaatje op zijn graf en die naam die hierop stond, werd overgenomen in de gravenlijst: Hugo Nalzmer (19-04-1899 - 01-04-1945). Zijn grafsteen leest echter nog steeds "Unbekannter Soldat".

Al die graven zijn getuigen van aanzienlijk minder idyllische tijden in deze regio. Ik loop terug naar de auto en rij via een andere route terug naar Dassel. Een route die over iets minder steile weggetjes gaat, gelukkig.