Dasselse dwangarbeiders: Dassel (1/22)

Ongeveer een jaar geleden, kreeg ik de brieven van Gerard Schampers in handen. Een student in oorlogstijd, wonend in Helmond en studerend in Tilburg. In 1943 werd hij, met nog 21 andere studenten, tewerkgesteld te Dassel in Duitsland. In Dassel werkte ook een aantal Limburgers, die opgepakt waren tijdens de Kerkrazzia's in oktober 1944. Na vele verhalen over hen te hebben gehoord en gelezen, wilde ik de omgeving waar ze die tijd doormaakten graag met eigen ogen zien. Dus reed ik vier uur richting het oosten. In deze serie beschrijf ik mijn indrukken aan Dassel tijdens die dagen.


Om half zes in de middag rij ik Dassel binnen via de Sieverhäuser Strasse. Het bordje aan het begin van de stad doet me denken aan de foto die Ignaas Brekelmans met zijn ezeltje Saartje 31 jaar geleden maakte. Hij was op bedevaart naar de Zwarte Madonna in Częstochowa in Polen, maar liep via Dassel. In dat kleine plaatsje, in de Harz regio in Duitsland, werden in de oorlog een aantal Nederlanders tewerkgesteld. 22 Nederlandse studenten en een aantal Limburgers. Die laatste groep werd opgepakt tijdens de Kerkrazzia's in oktober '44.

Ik zit in hotel-restaurant Deutsche Eiche te wachten op mijn schnitzel. Tachtig jaar geleden kwamen de Nederlandse studenten hier eten; om hun rantsoenen in hun lager aan te vullen. In de begintijd in Dassel werden ze nog redelijk vrij gelaten en konden ze hun verdiende salaris in het stadje uitgeven. Tachtig jaar later zit ik op dezelfde plek. Het regent buiten en binnen hou ik het net droog. Verhalen spoken door mijn hoofd. Brieven, dagboeken, een jaar lang onderzoek en gesprekken met familieleden van de studenten, in binnen- en buitenland. Bij veel kinderen van deze studenten mocht ik thuis langs komen voor een gesprek

Terug naar Ignaas en zijn ezeltje. Hij liep niet zonder reden via Dassel. Zijn broer Janus maakte deel uit van de groep studenten en zat hier dus in de oorlog. Janus raakte ziek en werd opgenomen in het ziekenhuis in het nabijgelegen Einbeck. Daar overleed hij op 29-jarige leeftijd.

Hij werd door zijn medestudenten ter aarde gedragen bij de Katholieke kerk van Dassel, niet heel veel verder van waar ik nu zit. Ignaas schreef over Dassel: "Het vredige van het landschap is overheersend. Ik denk veel aan Janus^[1] en hoe hij zich gevoeld moet hebben, toen hij eenzaam en alleen de dood voelde naderen. Hij kon niet worden bevrijd uit zijn angst en zijn onzekerheid over leven en dood. Hij was helemaal alleen toen hij uiteindelijk in een isoleerkamer in Einbeck overleed. Wat had hij graag een toekomst opgebouwd!"

Janus lichaam werd op verzoek van de familie na de oorlog gerepatrieerd naar Nederland. Hij ligt nu op het ereveld in Loenen. Maanden geleden was ik daar bij zijn graf, ook toen regende het...

Nu hoop ik de plekken te bezoeken waar deze Nederlanders die wrede oorlogsjaren hebben doorgebracht. De jonge mannen liepen door hetzelfde stadje als ik. In de volgende dagen wil ik een aantal plekken bezoeken, die in de brieven, kaarten en andere bronnen genoemd worden.

Meer over mijn onderzoek is te lezen op de overzichtspagina.


Lees ook de andere delen in deze serie:
- Dasselse dwangarbeiders: Dassel (1/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Ilme (2/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Rotenkirchen (3/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Rabbathge (4/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Bahnhofstrasse 145 (5/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Begraafplaats (6/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Markoldendorf (7/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Spoorlijn (8/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Eisenhütte Dassel (9/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Burgstrasse Dassel (10/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Eisengiesserei Gattermann (11/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Einbeck ziekenhuis (12/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Katholieke Kerk (13/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Terug naar huis (14/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Terug naar Dassel (15/22)
- Dasselse dwangarbeiders: De Sint Michael Kerk (16/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Begraafplaats Einbeck (17/22)
- Dasselse dwangarbeiders: De Burgberg (18/22)
- Dasselse dwangarbeiders: De Bierberg (19/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Salzderhelden (20/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Stadtoldendorf (21/22)
- Dasselse dwangarbeiders: Ratskeller (22/22)

Vriendschap zonder grenzen

ISBN:

Meer informatie over dit boek

Noten

1. Adrianus Brekelmans werd door zijn broer Adri genoemd. Zijn medestudenten noemen hem in al hun brieven en dagboeken echter Janus. Daarom houden wij de naam Janus aan