Gemeente Uden in oorlogstijd

Door de stichting Uden in Geschriften werden respectievelijk in 2021 en 2022 deel 1 en 2 van ‘Getuigen van de Tweede Wereldoorlog in de gemeente Uden’ uitgebracht. In het eerste deel zijn vijftien fragmenten van dagboeken, aantekeningen en brieven opgenomen, die tijdens de oorlog in Uden zijn geschreven. De lezer krijgt een aardig idee hoe de Udense mensen de oorlogstijd beleefden. In het tweede deel komen nieuwe fragmenten uit dagboeken voor, maar ook brieven, verhalen en notities. Er is ook aandacht voor onderduikers en de zwaar getroffen Joodse gemeenschap in Uden. Ook zijn er foto’s in opgenomen van twee Udense amateurfotografen. De auteur en samensteller van beide delen is Adriaan Sanders. We stelden hem via e-mail enkele vragen over de boeken.



Wanneer en hoe kwam u op het idee om het eerste deel van ‘Getuigen van de Tweede Wereldoorlog in de gemeente Uden’ te publiceren? En wist u toen al meteen dat er een tweede deel zou volgen?

Dit was na een lezing, die ik in 2020 gaf over de inhoud van twee dagboeken. De reacties op deze lezing brachten me ertoe te zoeken naar andere dagboeken. Het succes van het eerste deel was zo groot, dat daarna het idee voor een tweede deel ontstond.

Wat zijn de belangrijkste momenten in de oorlogsgeschiedenis van Uden en hoe komen deze in de boeken aan bod?

Dat betreft een aantal zaken. In willekeurige volgorde: de aanleg van het vliegveld Volkel, Market Garden en Dolle Dinsdag. Dergelijke momenten zijn belangrijk. Maar net zo belangrijk zijn de dagelijkse kleine dingen in oorlogstijd. Ook die komen aan bod in de dagboeken en brieven.

Kunnen we Uden beschouwen als een doorsnee gemeenschap in het deel van Nederland dat in 1944 al bevrijd werd?

Nee, immers in de gemeente Uden waren in de oorlog ten gevolge van het vliegveld veel Duitsers aanwezig. En verder lag Uden aan de Market Garden-route, wat met zich meebracht dat er na de bevrijding op 19 september 1944 veel geallieerden aanwezig waren. Tot slot: van oktober 1944 tot en met mei 1945 verbleven er in Uden veel vluchtelingen uit het gebied van Maas en Waal. Daarnaast was er in Uden het Kruisherencollege met de nodige docenten en studenten en contacten buiten Uden.



Is er een tekst of onderwerp waardoor u het meest getroffen werd?

Dat is de tekst van Hannes de Groot, waarin hij het verlies van zijn kinderen op Dolle Dinsdag beschrijft.

Hoe groot was de Joodse gemeenschap in Uden voor de oorlog? Waren er na de oorlog nog overlevenden, zoals onderduikers?

In Uden woonden aan het begin van de oorlog nog maar twee Joodse gezinnen. In totaal betrof dat zes personen. Hiervan konden er drie aan de verschikkingen van de concentratie- en vernietigingskampen ontsnappen.

Wie waren de Udense amateurfotografen van wie de foto’s in het boek zijn opgenomen? Welke beelden tonen hun foto’s?

Het betrof Luciën Bressers en Antoon Scheepens. Het betreft een aantal foto’s van de Duitse bezetter in Uden en een groot aantal van Operatie Market Garden.

Hoe zijn de reacties in Uden op de boeken? Wordt de jeugd hier ook actief betrokken bij de oorlogsgeschiedenis?

De reacties zijn positief en vol verwondering hoor je: is dat hier echt gebeurd? Ja, de jeugd wordt in Uden actief bij de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog betrokken.

Wat kunnen lezers, ook van buiten Uden, opsteken van de boeken?

Naast de grote zaken wordt het alledaagse leven belicht. Niet alleen de grote veldslagen maar ook hoe de burger zich voelde in het dagelijks leven. Vaak zijn deze verhalen aangrijpender dan de feitelijke beschrijvingen.