Volop medewerking bij vernieuwing van herdenkingskruis in de duinen

Op 30 december 2021 vertoont omroep Zeeland een documentaire genaamd ‘Het Kruis in de duinen’. In de duinen bij Valkenisse is op zaterdag 11 september 2021 een nieuw herdenkingskruis geplaatst voor Nederlandse en Belgische oorlogsslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Op zondag 19 september is het oude kruis naar Zelzate in België verhuisd.

Een persoon die hier zeer actief bij betrokken was, of beter gezegd de initiatiefnemer, is Colin Bal. Via zijn Facebook-account is het hele verhaal van a tot z te volgen. In de afgelopen periode hebben wij hem hier gevolgd en op de achtergrond meegelezen en meegeleefd. Nu het dan zover is dat het verhaal verfilmd is, is het de hoogste tijd om hem zelf via e-mail wat vragen te stellen voor onze website.



Wat is je achtergrond en wat heb je met de Tweede Wereldoorlog?

De kiem voor mijn interesse met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog is gelegd door mijn opa. Door omstandigheden thuis ben ik deels opgevoed door mijn opa en oma. Zij en hun familie hebben flink wat geleden door de oorlog. Beiden zijn geboren en getogen in Rhenen en waren tijdens de oorlog woonachtig in Den Haag. Twee plaatsen waar veel is gebeurd: in de weekenden was ik vaak of bij hun thuis in Den Haag of in hun vakantiewoning in Rhenen. Als tiener kon geschiedenis op school mij niet boeien, maar wanneer ik met mijn opa op pad ging en hij verhalen uit de eerste hand vertelde, op de plek waar iets zich had afgespeeld, dan kwam dat echt enorm binnen. Wanneer je een foto ziet van de kapotgeschoten garage van jouw overgrootvader of de verhalen hoort over het onderduiken van je eigen opa, dat maakt impact. Na mijn uitzendingen naar Bosnië als militair is het besef gegroeid dat wanneer we niet oppassen de kans groot is dat de geschiedenis zich herhaald. Daar komt mijn motivatie ook vandaan, om de verhalen levend te houden, het mag en kan niet zo zijn dat al die offers voor niets zijn geweest.



Hoe en wanneer ben je in aanraking gekomen met het herdenkingskruis en wat is het precieze verhaal erachter?

Wanneer precies weet ik niet maar een aantal jaar geleden ontdekte ik het monument van luitenant Deprez in 's-Gravenpolder, een Belgische geheim agent die omkwam toen zijn vliegtuig werd neergeschoten. Ik kwam, via de site van Wings to Victory, erachter dat er ook inzittenden waren die het hadden overleefd. Daarna vond ik de mannen die gefusilleerd waren toen een van de onderduikers werd ontdekt, het RAF-bemanningslid Beale. De info over het kruis en de slachtoffers vond ik via TracesOfWar. Oorspronkelijk kom ik niet uit Zeeland en het kruis plus zijn geschiedenis waren compleet nieuw voor mij, terwijl het slechts enkele kilometers bij mij vandaan in de duinen staat.

Wat dreef jou om je met dit monument bezig te gaan houden? Was het niet lastig en frustrerend om bezig te zijn met een onbekend monument op een zo rustige plaats?

Wat mij motiveerde waren meerdere redenen. In eerste instantie de staat van het monument die echt hard achteruit ging, maar ook het ontbreken van informatie en zelfs de verkeerde overlijdensdatum op de grafsteen van Johan van der Weij. Het is eigenlijk geen moment frustrerend geweest omdat iedereen volledig meewerkte, van de gemeente Veere tot de warme ontvangst van het plan door de nabestaanden. Ook de kinderen van de maker van het oude kruis stonden achter het plan. De medewerking van het Scalda college, de sociale werkplaats Zeeuws Werk, historicus Hans Sakkers, veteranen en de Zeeuwse Documentaire Stichting vormt de kers op de taart.



Hoeveel tijd heeft dit project inbeslaggenomen en hoe waren de reacties, van mensen uit je eigen omgeving en van betrokkenen, zoals nabestaanden van de slachtoffers?

Tijd, tsja, geen idee, veel, maar de eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat het echte werk gedaan is door de scholieren, de medewerkers van Zeeuws Werk, de veteranen en op de achtergrond een team van de gemeente Veere. Mijn directe omgeving, mijn vrouw en vrienden, zijn wel bekend met mijn drang om zaken op te pakken. Mooi is ook dat velen van hen ook oud-militair zijn en wij samen al veel gedaan hebben, van een inzameling voor een Bosnische beer tot het dragen van het kruis. De reactie van de nabestaanden zijn mij dierbaar omdat het duidelijk is dat iedereen blij is dat hun dierbaren niet zijn vergeten. Een kanttekening hierbij is dat hun leed vaak over het hoofd gezien wordt en werd.



Nu het monument vernieuwd is en het verhaal verfilmd, heb je nog vervolgplannen hiermee en zo ja, kun je hierover een tipje van de sluier oplichten?

Er zijn zeker vervolgplannen. Er komt volgend jaar nog een boekje uit over het kruis waarin ook het hele proces rondom het vernieuwen wordt meegenomen. Dit wordt door Hans Sakkers geschreven. Ikzelf wil de website KruisInValkenisse.nl verder uitbreiden met zoveel mogelijk info over de slachtoffers. De site is nu nog gericht op de documentaire, maar moet een bredere informatiebron worden. De site is via een qr-code gekoppeld aan het infobord op de Valkenisseweg.

Behalve je bezigheden rondom het kruis ben je ook actief op andere terreinen, zoals als vrijwilliger voor Veterans for Animals, het Erepeloton Waalsdorp en Memorial 40-45 Kapelle. Kun je kort vertellen waaruit je bezigheden voor deze organisaties bestaan en wat jou drijft om je hiermee bezig te houden? Hou je nog wel tijd over voor een privéleven?

Ik heb op vrijwillig vlak inderdaad behoorlijk wat bezigheden, gelukkig slaap ik niet zoveel. Bijkomend voordeel is dat mijn oudste dochter ook (nog) geïnteresseerd is in WO2. Het is wel zo dat ik in de toekomst een dag minder wil werken om de balans beter te krijgen. Veterans for Animals heb ik bijvoorbeeld opgericht na de actie voor de Bosnische beer, samen met oud-militairen met een warm hart voor dieren. Wij bieden klushulp aan bestaande dierenwelzijnsorganisaties, iets waar vaak geen geld of mankracht voor is. Bij het Erepeloton ben ik nog nieuw maar afgelopen 4 mei was ik aanwezig bij de herdenking namens Stichting H.E.A.R.T en werd ik gegrepen door de verhalen en het team van vrijwilligers. Ik hoop bijvoorbeeld te helpen bij de verbinding richting de huidige generaties veteranen. Ik hoop dat uit deze groep mensen komen die bijvoorbeeld als vrijwilliger aan de slag kunnen. Bij Memorial 40-45 ben ik betrokken geraakt doordat de dochter van commando Jaap Bothe zijn fotoalbums en persoonlijke items doneerde aan mij. Ik vond dat deze in een museum thuis horen. Naast aandacht voor de Franse inzet besteedt Memorial ook aandacht aan de inzet van de commando's in Vlissingen. In de toekomst is het ook de bedoeling om op lokale scholen persoonlijke verhalen, onder anderen van Jaap, te vertellen.

Zijn er nog zaken met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog waaraan je nog aandacht wilt besteden of waarvan je vindt dat die op de (politieke) agenda moeten komen?

Er staan nog heel veel zaken op mijn agenda met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog. Ik denk over twee boekjes na. Eén over Jaap, die onder andere de Graf Spee zag ondergaan, wiens gemiste boot het tweede slachtoffer werd van de U-96 en die zowel aan Operation Market Garden als aan de Slag om de Schelde deelnam. Maar ook een verhaal van sergeant Jacob Visbeen die lag begraven op het schoolplein van mijn dochters basisschool is een bron voor een boek. Het zal bij mij waarschijnlijk altijd draaien om de persoonlijke verhalen in plaats van de grote historische gebeurtenissen. Dan is er ook nog een idee voor een monument voor nabestaanden van gesneuvelden van toen en nu, de mensen die door moeten en echt het leed dragen. Dit laatste is nog slechts een idee en niet concreet.

Qua politieke agenda denk ik dat er lokaal en landelijk een gestructureerder beleid moet zijn. Veel herdenkingen en initiatieven draaien op vrijwilligers en zijn vaak ook nog privé gefinancierd. Een aantal jaar geleden was ik daarvan niet op de hoogte. Het is heel mooi dat zulk werk door gepassioneerde vrijwilligers gedaan wordt en dat moet ook zo blijven, er zit echter wel een gevaar in. Kijk naar Wageningen afgelopen jaar, het is dat er daar gevochten is voor het voortbestaan, maar het had bij gebrek aan steun zomaar over kunnen zijn. Het lijkt soms dat, nu de grote herdenkingen rondom de 75ste herdenking voorbij zijn, de interesse bij de politiek tanende is, terwijl juist nu deze geschiedenis zo belangrijk is.



Is er tot slot met betrekking tot het bovenstaande nog iets dat je zou willen meegeven aan onze lezers als overdenking of advies?

Dan als laatste: heb je het gevoel dat je het verschil kunt maken, twijfel niet en pak het op. Liever een mislukking dan het idee van ‘had ik het maar gedaan’. Het kan dan zomaar gebeuren dat een project als dit op je pad komt.