Bijna opgegeven onderzoek levert na bijna tien jaar documentaire op

Bob Konings deed, samen met anderen, jarenlang onderzoek naar de mysterieuze crash van een Amerikaanse B-24 bommenwerper nabij La Fosse (Gemeente Manhay) in de Ardennen. Het toestel stortte hier neer op eerste kerstdag in 1944, tijdens het Ardennenoffensief. Zeven van de negen bemanningsleden sneuvelden. In een documentaire op YouTube, die op 24 december a.s. online komt, worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd. We stelden Bob Konings via e-mail enkele vragen over het onderzoek en de documentaire.

Hier ie dan! De trailer voor onze documentaire over B24 "King Size", die op 25-12-1944 neerstortte in La Fosse. Jarenlang onderzoek met een grote groep mensen leverde een prachtig verhaal op. Releasedate: 24 december as te zien op youtube. #ww2 #Documentary Delen is lief! pic.twitter.com/8DccXQdeGK

— Bob Konings (@BenB_BoTemps) December 1, 2021

Je bent gids tijdens Battlefieldtours in de Belgische Ardennen en runt hier met je echtgenote Eveline in Grandmenil een bed & breakfast genaamd ‘Bo Temps’. Hoe is dit zo gekomen en wat fascineert jou zo aan de geschiedenis van de Slag om de Ardennen?

We wilden ons leven een flinke draai geven. In die tijd (2005) was dat in trek en had je programma’s als ‘Het Roer Om’ en ‘Ik Vertrek’ en was het best populair om je leven overhoop te gooien door over de grens te gaan wonen. Na een aantal jaren zoeken vonden we in 2008 ons droomhuis in Grandmenil in de Belgische Ardennen. Er staat een Duitse Panther tank bij de rotonde en zo ongeveer in onze achtertuin. Die tank deed me direct besluiten om meer te willen weten over het dorp waar we zouden gaan wonen: Grandmenil. Vanaf het moment dat we verhuisden ben ik eigenlijk direct onderzoek gaan doen naar de gebeurtenissen tijdens december 1944. In die tijd had ik maar heel weinig middelen en was het een beetje houtje touwtje onderzoek. Na een paar maanden had ik echter zoveel informatie dat ik er een website van heb gemaakt met een mailbox er aan vast.

Het was eigenlijk de bedoeling dat mijn onderzoek daar zou stoppen. Maar binnen no time liep de mailbox vol met mensen die van alles wilden weten, dingen stuurden, etc. En in mei 2009 stapte de allereerste veteraan binnen: Bob Kauffman, 3rd Armored Division / 36th AIR. Hij had hier in de straat gevochten tussen 25 en 27 december 1944. De klik was er meteen en we werden goede vrienden. Tot aan zijn dood kwam hij hier twee keer per jaar. Vanaf het moment dat Bob hier kwam besloot ik om meer onderzoek te gaan doen. Inmiddels zit ik door de hele Ardennen en zoek het liefst onbekende of controversiële verhalen uit. Tegenwoordig werk ik met een groep van zo’n 25 man die allemaal hun eigen expertise hebben. Ze komen overal vandaan: Amerika, Nederland, België, Duitsland en Engeland. Ons Guesthouse is daarbij het bindmiddel. Als er projecten lopen komen er af en toe meerdere teamleden hierheen voor een lang weekend onderzoek, eten en drinken en een hoop lol maken.



Wat ik interessant vind aan de slag om de Ardennen, is de intensiteit van gevechten in zo’n korte periode, maar over een immens groot terrein. Er zijn zoveel facetten die meespelen in de slag: winters weer, het terrein, de voorbereiding van Duitse zijde, de groene en slecht getrainde troepen aan Amerikaanse kant, benzine, last minute beslissingen, individuele acties, etc.…

Wanneer en hoe kwam je voor het eerst in aanraking met het verhaal van de crash van de Amerikaanse B24-bommenwerper en wat was er op dat moment hierover bekend?

Op 5 Juni 2013 stuurde de toenmalige burgermeester van Manhay, mr Pascal Daulne, een email met de vraag of ik een grondeigenaar wilde helpen met het identificeren van een B-17 die gecrasht was op 25 december 1944. De beste man, Victor Yansenne, had het toestel als kind zien neerstorten. Dit had zo’n impact op zijn leven dat hij jarenlang is gaan zoeken naar de identiteit van het vliegtuig en de bemanning. Gedurende jaren heeft hij het stuk land gekocht waar het vliegtuig crashte en later kocht hij zelfs een huis met zicht op die site. In zijn jarenlange zoektocht was hij er niet in geslaagd om de crew te identificeren. Uiteindelijk contacteerde hij de gemeente met de vraag of die hem wellicht konden helpen. Mogelijk hebben ze daar gedacht: “Hey, we hebben die Nederlander in Grandmenil eens een zoekvergunning gegeven. Nu gaat hij die maar eens goed gebruiken ook!”



Hoe ging het onderzoek naar deze crash in zijn werk? Deed je dit alleen of maakte je onderdeel uit van een team?

Het hele team is uiteindelijk op de crashsite geweest gedurende de jaren. Het doel van Victor was om alles onderdelen uit de grond te halen. Daarnaast liep natuurlijk het onderzoek naar de crew en de naam van het vliegtuig.

Vanaf de start aan liep het vreselijk stroef. Ik had zelf weinig kennis over vliegtuigen, dus in het begin was het gewoon gokken. Al snel kreeg ik hulp van teamleden Michel van Eert en David Martin en hadden we een lijst met B-17’s opgesteld die op 25 december 1944 waren gecrasht. Twee jaar laten vonden we een onderdeel dat we niet gematched kregen met de B-17. Nader onderzoek leerde dat het een onderdeel was van de bomb bay (het bommenruim) van een… B-24. Victor had zich vergist, wat op zich niet zo raar is want hij was nog maar een kind toen het gebeurde. Vanaf dat moment begon de zoektocht naar een B-24. Omdat ik het toen ook mogelijk achtte dat de datum wellicht verkeerd was, besloten we die range te vergroten. We zochten naar B-24’s die tussen 20 en 30 december gecrasht waren en legden opnieuw een lijst aan.

Hoe verliep het onderzoek? Uit de trailer blijkt dat er een moment was dat je het opgaf. Hoe kwam dat en wat zorgde ervoor dat je toch weer verder ging?

Het onderzoek werd steeds stroperiger. We kwamen niet uit met de locatie. Alle vliegtuigen waren volgens de Missing Air Craft Reports ergens anders gecrasht. Ik vermoedde toen al dat de MACR’s niet accuraat waren.

In 2017 besloot ik de handdoek in de ring te gooien. Het werd een te kostbare zaak om alle documenten in de National Archives te laten zoeken en het dreigde een ander project in de wielen te rijden. Ik heb dat op een avond aan Victor verteld, die natuurlijk erg teleurgesteld was, maar hij begreep het wel. Op de terugweg naar huis, passeerden we de crashsite en ik stopte. Het was een mooie heldere avond met de maan boven de vallei. Het was mijn vrouw Eveline die daar zei dat ik het gewoon nog één allerlaatste kans moest geven.



De andere dag heb ik de hele groep gevraagd naar nieuwe ideeën. Binnen twee dagen had ik contact met een Engelsman, David Pratt, en een Vlaming, Steven Volckaerts. Twee experts met een ongelooflijke bak kennis. Steven wist me uiteindelijk op het juiste spoor te zetten met het juiste nummer en David kon het bevestigen. De B-24 bleek al die jaren al in de lijst te staan, maar crashte volgens diverse papieren in de regio Prüm.

En toen ging het snel: met Myra Miller van Footstepsresearchers hadden we binnen een paar dagen een aantal IDPF’s (Individual Deceased Personnel Files) van de crewleden en langzaam ontvouwde zich het hele verhaal wat er zich had afgespeeld op die rampzalige dag.

Hoeveel bemanningsleden waren aan boord van de bommenwerper en wat gebeurde er met hun lichamen? Is er contact geweest met hun nabestaanden en zo ja, hoe reageerden die op de aandacht voor hun familielid?

In totaal waren er negen. Drie crewleden wisten op tijd uit het vliegtuig te komen. Een van hen, Leon Liscomb, werd gevangen genomen en naar Bitburg gebracht. Daar komt hij op 2 januari 1945 om het leven als de barakken waar hij inzit door de Amerikanen worden gebombardeerd. Peter Ferdinand en Bob Ball weten te ontkomen. Owen Fox komt om het leven bij een explosie aan boord en komt in het bos terecht. Pas in 1950 wordt hij gevonden door een boer die van dat stuk bos landbouwgrond wil maken. Owen wordt pas in 1951 opgehaald.

Henry Maxham en Walter Eberly gaan als laatste van boord. Ze vallen beiden te pletter. Onlangs kwamen we pas in het bezit van de IDPF van Maxham en ontdekten daarin dat hij mogelijk boven Duitsland al was omgekomen. De IDPF meldt dat hij een schotwond in het hoofd heeft. Piloot Ray Price, co-piloot Edward O’Rourke en engineer John Tiedeman komen seconden later om het leven als het vliegtuig crasht in de weilanden van La Fosse.

Inmiddels hebben we alle nabestaanden gevonden. Edward O’Rourke en Henry Maxham hebben we dit jaar pas gevonden. Alle familieleden reageerden eerst uiterst verbaasd dat we er mee bezig waren. Het feit dat er nu een monument is vlakbij de crashsite vinden ze uiteraard fantastisch. Jaarlijks houden we er een herdenking. En voor de toekomst hebben we ook nog wat planen. Daarnaast blijven we zoeken naar extra aanknopingspunten, documenten, etc.



Het resultaat van dit onderzoek is een documentaire die op 24 december online komt te staan op YouTube. Zit hierin een fragment dat jou het meest ontroert en/of waarvan je hoopt dat dit kijkers lang bijblijft?

De documentaire heeft lang op de plank liggen verstoffen. We hadden zoveel materiaal geschoten in 2018. Uiteindelijk was Joey van Meesen van SNAFUDOCS, die er in 2018 zelf ook bij was, bereidt om de documentaire te maken. Hij koos een hele andere ingang: die van Victor. Het resultaat is magnifiek.

Toen ik Victor net leerde kennen vond ik het een norse oude man. Inmiddels zijn we echt goede vrienden en zien we elkaar regelmatig. Afgelopen mei hebben we hem nog eens geïnterviewd. Maar nu in alle rust en stilte. Daar zie je wel een hoop emotie voorbijkomen en zie je ook duidelijk hoezeer het hem geraakt heeft. Dat ontroerde me en deed me wederom beseffen wat voor een bijzonder verhaal hij heeft te vertellen. Hij gaat ook iedere dag naar het monument en vanuit de keuken kan hij het zien staan. In die keuken staat een stoel met een verrekijker. “Zo kan ik zien wie er bij het monument komt kijken.” Het allereerste moment dat hij bij de graven van Maxham en Price stond op Henri Chapelle was heel emotioneel. Ik vind dat in de documentaire nog steeds een heel moeilijk stuk om te zien. Alles komt daar samen: Victor met zijn vrouw, Jacqueline, een deel van het team en familie van crewlid Peter Ferdinand.



Je lijkt ons niet iemand die veel stilzit. Heb je alweer een nieuw (onderzoeks)project opgepakt of gepland? Zo ja, kun je een tipje van de sluier oplichten?

Stilzitten is inderdaad niets voor mij. Ik heb een lijst klaar staan met kleinere en individuele projecten. Maar eerst ga ik mijn allergrootste project afronden: The Ottré Massacre. Een heel onbekend verhaal uit de slag om de Ardennen. Op 11 januari 1945 zouden net buiten het gehucht Ottré ongeveer 39 Amerikanen zijn geëxecuteerd. Ik heb hier elf jaar onderzoek naar gedaan en de uitkomst is schokkend.

Op 10 januari 2022 wordt het gepubliceerd op de website www.battle-of-the-bulge.be. Tevens heb ik nog een B-24 op het programma staan. Ik heb alle documenten, maar niemand weet waar het vliegtuig is gecrasht. Een leuke, nieuwe opgave.

De decembermaand en Kerstmis heeft een bijzondere historische lading in de Ardennen. Hoe sta jij hierbij stil en zijn er ondanks corona herdenkingen georganiseerd? Heb je nog een boodschap voor onze bezoekers om het jaar 2021 mee af te sluiten?

December en ook januari hebben inderdaad een bijzondere lading. Het leed dat de troepen en de burgers hebben geleden is dan extra voelbaar. Er zijn talloze herdenkingen variërend van best groot tot heel klein. De meeste memorials worden georganiseerd door burgers. Zelf probeer ik een aantal memorials te bezoeken en uiteraard organiseer ik zelf een herdenking voor de B-24 ‘King Size’.

Tevens bezoek ik de Amerikaanse begraafplaatsen en diverse monumenten. Covid heeft zeker een effect, maar toch proberen mensen hier zo goed als zo kwaad iets te organiseren. En daar heb ik diep respect voor. De slag om de Ardennen leeft hier nog heel zwaar. Zeker bij de ouderen. Ieder dorp heeft zo zijn verhalen en als je er de tijd voor neemt zijn deze ook absoluut de moeite waard.

Laten we met z’n allen hopen op een heel mooi 2022! Een jaar waarin we een donkere periode achter ons kunnen laten en weer kunnen gaan werken aan de toekomst.