Getroffen door de moed van zeer jonge RAF-bemanningsleden

De Tweede Wereldoorlog speelde zich voor een groot deel in de lucht af. Terwijl de Duitsers Europa bezet hielden, vochten de Britten in de lucht door. Vanaf de tweede helft van 1942 bijgestaan door de Amerikaanse 8th Air Force. De route van de geallieerde vliegtuigen liep vaak over Nederland. Niet zelden vielen ze op weg naar hun doel of op de thuisreis ten prooi aan luchtafweer of Duitse nachtjagers. Duizenden geallieerde vliegtuigen sloegen op Nederlandse bodem te pletter. Achter elk van die crashes zit een verhaal. Gerard Groeneveld beschreef in zijn nieuwste boek ‘Neergestort’ vijftien van dergelijke verhalen. We stelden hem via e-mail enkele vragen hierover.



U schreef al vele boeken over de Tweede Wereldoorlog, zoals ‘Rotterdam frontstad’, ‘Nach Holland’ en ‘Hitlers jongste hoop’. Hoe verklaart u uw grote belangstelling voor deze oorlog?

Ik ben geboren in Rotterdam en groeide op tijdens de jaren zestig toen de herinnering aan de oorlog nog behoorlijk vers in het geheugen was van allen die deze periode hadden meegemaakt. Zo ook van mijn ouders die deze jaren als kind beleefden en daar thuis vaak over vertelden. Mijn moeder woonde aan de Maaskade op het Noordereiland en ontwaakte op 10 mei 1940 met de oorlog op haar stoep. Mijn vader kreeg op de HBS les van NSB-leraren en verhaalde over klasgenoten die in het uniform van de Jeugdstorm naar school kwamen. Kennelijk spraken al die verhalen tot mijn verbeelding. In de bibliotheek haalde ik boeken als ‘Boris’ van Jaap ter Haar over de avonturen van een jongetje tijden het beleg van Leningrad. Ook ‘Engelandvaarders’ van K. Norel en zijn twee andere trilogieën, ‘Vliegers in het vuur’ en ‘Varen en vechten’, verslond ik van kaft tot kaft.

De belangstelling werd later weer gevoed door oorlogsfilms en kreeg verdieping toen ik in Leiden Nederlands ging studeren. Daar koos ik voor de specialisatie boekgeschiedenis en studeerde af op een scriptie over De Amsterdamsche Keurkamer, de eerste Nederlandse nationaal-socialistische uitgeverij die onder meer verantwoordelijk was voor de Nederlandse vertaling van ‘Mein Kampf’. Die scriptie resulteerde in mijn eerste boek dat in 1992 uitkwam bij de Sdu. Daarna volgden verschillende andere boeken over onderwerpen gerelateerd aan de Tweede Wereldoorlog. ‘Neergestort’ is op dat gebied mijn elfde boek.

In ‘Neergestort’ beschrijft u vijftien vliegtuigverliezen in Nederland gedurende de periode 1940-1945. Wat was de aanleiding om dit boek te schrijven?

Dat mijn blik naar de luchtoorlog werd getrokken kwam omdat ik enkele jaren geleden een fotocollectie kocht van een Duitse fotograaf die tijdens enkele jaren werkzaam was bij een Bildstelle van de Luftwaffe in Nederland. Zijn taak was het om neergestorte toestellen te fotograferen, alsook de slachtoffers en de krijgsgevangen genomen vliegers. Dat bracht mij op het idee om in een boek aandacht te vragen voor het enorm veelzijdige fenomeen en het belang van de luchtoorlog. Niet voor specialisten, maar voor een breed publiek.



Aan de hand van welke criteria zijn de crashes geselecteerd? Er zijn bijvoorbeeld drie crashes uit Noord-Holland opgenomen, maar geen uit Drenthe, Utrecht en Gelderland.

Met bijna 6.000 crashes op Nederlands grondgebied tijdens de oorlog is een selectie een vrijwel onmogelijke opgave. Het mochten er niet te veel zijn, anders gaan de verhalen te veel op elkaar lijken. Met de uitgever is toen afgesproken dat er vijftien verhalen in het boek zouden komen, aangevuld met een hoofdstuk over de Duitse luchtverdediging en over het lot van de gevangengenomen geallieerde vliegers.

Daarnaast was het van belang om de crashes te verspreiden over de tijd en over de locaties. Belangrijk was ook dat er genoeg bronnen waren om de verhalen te kunnen maken en dat er illustraties beschikbaar waren. Bovendien wilde ik de verhalen variëren wat inhoud betreft. Ik denk dat dit grosso modo wel is gelukt, maar op elke keuze bij zo’n omvangrijk onderwerp valt wel wat af te dingen. Het zij zo.

Is er een gebeurtenis of crash die op u het meeste indruk heeft gemaakt en waarom?

Veel crashverhalen maakten op mij indruk. Het wekt ontzag als je beseft wat er allemaal bij komt kijken om vliegtuigen onder de omstandigheden van destijds in de lucht te krijgen en de oorlog voort te zetten. De Britten stonden er de eerste oorlogsjaren vrijwel helemaal alleen voor. Maar de moed van de overwegend zeer jonge bemanningsleden heeft mij toch bijzonder getroffen. Ook zij wisten heel goed dat de kans op overleven klein was, bijna de helft van de RAF-vliegers sneuvelde. Desondanks stapten ze in hun primitieve kisten, een onzeker avontuur tegemoet.



Welke bronnen heeft u benut? Wat vond u verrassendst wat u tijdens uw bronnenonderzoek bent tegengekomen?

Over de luchtoorlog zijn sinds het eind van de oorlog ongelooflijk veel boeken gepubliceerd. Veel regionale gebeurtenissen, memoires van vliegers, squadrongeschiedenissen, bombardementen. De bronnen die ik heb gebruikt staan allemaal aan het eind van ieder hoofdstuk vermeld. Vooral persoonlijke ervaringen raken mij, daarom vind ik die het boeiendst om te lezen.

Zijn er plannen voor een vervolg of zou u meer willen doen met dit onderwerp, bijvoorbeeld het meewerken aan een expositie zoals die in het Dordrechts Onderwijsmuseum waarvoor u veel materiaal leverde uit uw privéverzameling (zie: Onderwijsmuseum Dordrecht toont hoe jonge nazi’s gecreëerd werden)? Of bent u al aan een ander schrijfproject begonnen?

Het is niet mijn bedoeling om weer naar de luchtoorlog terug te keren. Ik doe nu voor een nieuw boek onderzoek naar een bijzondere Joodse onderduikgeschiedenis.

Neergestort

Vijftien vliegtuigverliezen in Nederland 1940-1945

ISBN: 9789462584204

Meer informatie over dit boek