In nazi-Duitsland mochten Joodse artsen vanaf 1938 geen Arische patiënten meer helpen. In plaats van dokter werden ze voortaan gedwongen zich ziekenbehandelaar noemen. Ondanks hun professie en eventuele bijzondere bekwaamheden, werden ze vanaf 1941 evenals andere Joden gedeporteerd naar het Oosten en vermoord in concentratie- en vernietigingskampen. Welk talent dat daarmee zinloos verloren ging, wordt getoond in de korte speelfilm ‘The Desperate’ uit 2009, die in 2016 in Nederland op DVD is uitgebracht.

De Amerikaanse productie van regisseur Ben-Hur Sepehr speelt zich af in een provisorisch ingerichte operatiekamer in een niet bij naam genoemd concentratiekamp. Op een behandeltafel in het midden van de duistere ruimte ligt een zwaar gewonde soldaat. De patiënt is de zoon van de fictieve Duitse generaal Von Ulbricht. Machteloos moet de generaal aan het bed van zijn geliefde zoon aanhoren dat alle chirurgen aan het front of met verlof zijn. Er is echter nog een laatste redding voor zijn zoon. In het kamp houden de nazi’s een gerenommeerde Duits-Joodse chirurg gevangen, ene dr. Blumenthal. Von Ulbricht negeert alle antisemitische vooroordelen en laat de dokter direct bij zich roepen. De strompelende oude man met zijn grauwe gezicht en vuile, gestreepte kampuniform is amper een schaduw van de universitaire topmedicus die hij in betere tijd was.

Als dwang niet helpt, smeekt Von Ulbricht de dokter om het leven van zijn zoon te redden. In ruil zal dr. Blumenthal dan een vrijgeleide krijgen naar Zwitserland en ontsnappen aan het lot van zijn medegevangenen. Het dilemma waar dr. Blumenthal voor komt te staan is vergelijkbaar met dat van vele andere Joodse gevangenen van de nazi’s: werk je uit lijfsbehoud mee met je onderdrukker of weiger je en teken je daarmee je eigen doodsvonnis? Het is een centraal thema in de geschiedschrijving over de Holocaust en toepasselijk voor bijvoorbeeld leiders van de Joodse Raad, medewerkers van de Joodse ordediensten in de kampen en leden van de Sonderkommandos, die in de vernietigingskampen belast waren met het opruimen en cremeren van de lichamen in de gaskamers. Hoe ver gaat een mens om zijn eigen leven te redden?

Dit monsterlijke dilemma wordt aangrijpend verbeeld in de ‘The Desperate’. Daarnaast toont de film de waanzin van de rassenideologie van de nazi’s, die gericht was op een bevolkingsgroep die al eeuwenlang een hoofdzakelijk positieve rol speelde in de Duitse samenleving. Peter Mark Richman, een oude rot in het acteursvak en vooral bekend van bijrollen in televisieseries, speelt als Joodse arts een overtuigende rol die de film in belangrijke mate draagt. Van indrukwekkende decors, historisch correcte kostuums en spectaculaire filmeffecten moet de film het zeker niet hebben. Het zijn de dialogen waar het om gaat, vooral die tussen dr. Blumenthal en generaal Von Ulbricht, gespeeld door Greg Mullavey, die al sinds de jaren 60 kleine rollen speelt in televisieseries en films. Vanwege de statische achtergrond en de sterke nadruk op het gesproken woord, zal het scenario misschien beter tot zijn recht komen op het toneel.

‘The Desperate’ is geen grootst Hollywooddrama en evenmin een diepzinnige arthousefilm. Het is een film die zich qua opzet moeilijk laat vergelijken met andere Holocaustfilms. Thematisch gezien stemt het korte drama wel tot nadenken. Wat betreft de historische feiten is het verhaal redelijk geloofwaardig, maar op welk ‘waargebeurde verhaal’ het gebaseerd is, wordt niet vermeld. Een overeenkomst met de geschiedenis van generaal Friedrich Olbricht, die in 1944 deelnam aan het complot tegen Hitler, lijkt er niet te zijn. Hoe de zoon van een Duitse generaal belandt in een behandelkamer in een concentratiekamp blijft ook onduidelijk. Cineastisch gezien springt deze productie er niet uit, maar het scenario en acteerspel blijven gedurende de korte speelduur, ondanks de beperkte middelen, steeds onderhoudend genoeg om de aandacht van de kijker vast te houden.