Prit Buttar, oorspronkelijk opgeleid als arts, heeft zich na een loopbaan in het Britse leger ontwikkeld tot een productief auteur, met name van militair-historische boeken over de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Zijn twee meest recente studies betroffen het jarenlange, bloedige beleg van Leningrad (vanaf 1941) door de Duitsers en de uiteindelijke ontzetting van de stad door het Rode Leger in 1944.

In dit nieuwe boek ‘Bagration 1944’ behandelt Buttar het reusachtige en zeer succesvol verlopen Russische offensief 'operatie Bagration', dat tussen eind juni 1944 en halverwege augustus 1944 de ruggengraat brak van het Duitse legergroep Centrum. Met dit grootschalige offensief werd Wit-Rusland bevrijd en slaagde het Rode Leger erin op te rukken tot in de Baltische staten en tot aan de Poolse hoofdstad Warschau, terwijl zelfs de Duitse grens in Oost-Pruisen in zicht kwam. Operatie-Bagration – vernoemd naar de Tsaristische generaal Pjotr Bagration die had gevochten tegen Napoleon – was de meest succesvolle Russische campagne uit de Tweede Wereldoorlog. Deze campagne kan qua opzet en uitvoering vergeleken worden met de Duitse operatie Barbarossa, de op 22 juni 1941 begonnen invasie van de Sovjet-Unie.

Ook bij de op 22 juni 1944 losgebarsten operatie Bagration (de startdatum zal niet toevallig gekozen zijn) was sprake van een 'Blitzkrieg', waarbij tankeenheden met gerichte steun van duikbommenwerpers en artillerie snel door de verdediging braken, om met bewuste veronachtzaming van de flanken, diep door te dringen in het achterland en grote omsingelingen tot stand te brengen. En ook bij operatie Bagration was sprake van een zekere handelingsvrijheid voor bevelvoerende Russische officieren, die naar eigen inzicht gebruik mochten maken van mogelijkheden die zich voordeden vanwege de voortdurend veranderende omstandigheden op het slagveld.

Na het losbarsten van het offensief deed zich de enigszins paradoxale ontwikkeling voor – en ook Buttar wijst daarop – dat het Rode Leger van 1944 leek op de Wehrmacht van drie jaar eerder, terwijl juist Hitler dezelfde fatale fouten maakte die ook in 1941 al door Stalin en het Russische opperbevel waren gemaakt. In de eerste plaats ontzegde de wantrouwige Führer zijn generaals het recht op eigen initiatief. Hij eiste blinde gehoorzaamheid in het nakomen van gegeven bevelen – net zoals Stalin in '41. Tevens ontnam Hitler zijn bevelhebbers de mogelijkheid tot manoeuvreren, omdat hij wenste vast te houden aan al het eerder veroverde grondgebied – Hitler bestempelde diverse Russische steden zelfs tot vesting ('fester Platz') die tot elke prijs verdedigd dienden te worden.

De resultaten van die strategie waren catastrofaal: de razendsnel oprukkende Russische tankbrigades lieten dergelijke haastig ingerichte 'vestingen' simpelweg links liggen, zodat het allegaartje aan Duitse eenheden aldaar afgesneden raakte en tot de ondergang was gedoemd. Op het moment dat de ingesloten Duitse troepen na veel soebatten van hun generaals eindelijk toestemming kregen van Hitler om uit te breken, was de frontlijn al een flink stuk naar het westen opgeschoven. Slechts zeer kleine aantallen verspreide groepjes Duitse 'rückkämpfer' zouden er na talloze ontberingen uiteindelijk in slagen de eigen linies te bereiken – de militair historicus en veteraan Rolf Hinze heeft daar beeldend over geschreven.

Buttar wijst er op dat de Duitse verliezen bij operatie Bagration zwaarder zijn geweest dan die bij Stalingrad. Hij schat het aantal doden aan Duitse zijde tussen de 375.000 en 540.000, terwijl er door het Rode Leger zo'n 150.000 gevangenen werden gemaakt. Voor het losbarsten van Bagration had de Wehrmacht in het verband van het derde en vierde Pantserleger en het negende Leger in totaal 28 divisies opgesteld. Daarvan waren er na het Russische offensief slechts een stuk of zes over. Niet minder dan 22 generaals hadden zich moeten overgeven.

Het Rode Leger had ook zelf enorme verliezen geleden aan manschappen en materieel, die de Duitse verliezen nog overtroffen. Maar anders dan nazi-Duitsland was de Sovjet-Unie in staat om die aan te vullen, niet alleen qua mankracht, maar ook qua materieel, met dank aan de grootschalige leveringen van materieel uit de VS.

Net als in zijn eerdere boeken over de strijd om Leningrad presenteert Buttar opnieuw een afgewogen combinatie van militair-tactische uiteenzettingen en persoonlijke belevenissen van zowel Duitse als Russische soldaten, weergegeven in een prettige schrijfstijl. Aan zijn chronologische relaas voegt hij bovendien nog episodes toe over de samenzwering tegen Hitler en de strijd om Warschau. Voor degenen die nog weinig weten van de strijd aan het Oostfront is dit boek een aanrader, maar ook beter ingevoerde lezers zullen deze goed gecomponeerde geschiedschrijving zeker waarderen.