In het najaar van 1943 verscheen in een oplage van honderd exemplaren een klein boekje onder de titel ‘Drie brieven van den kunstschilder Johannes Baptiste van der Pluym (1843-1912)’. In werkelijkheid bevatte het boekje niet drie, maar twee brieven. Saillanter was dat de brieven niet afkomstig waren van kunstschilder Van der Pluym, maar van de op dat moment onbekende Etty Hillesum. Het rookgordijn dat zorgvuldig werd opgetrokken rond de uitgave van dit boekje had alles te maken met de herkomst van de brieven. Vanachter het prikkeldraad beschreef de Joodse Etty Hillesum in verschillende brieven aan vrienden het leven in kamp Westerbork. Via een gemeenschappelijke kennis kreeg verzetsman David Koning twee van deze brieven in handen. Getroffen door de heldere en ontroerende woorden van Hillesum, besloot hij de brieven clandestien te verspreiden. Eenentachtig jaar later zijn de brieven nogmaals uitgegeven, voorzien van een voorwoord door columniste en journaliste Kitty Herweijer.

Etty Hillesum is inmiddels geen onbekende meer. In de jaren ’80 kreeg Etty grote bekendheid door de publicatie van haar oorlogsdagboeken, die verschenen onder de titel ‘Het verstoorde leven’. Vertalingen verschenen over de hele wereld. Na ‘Het verstoorde leven’ werd ook een deel van de brieven gepubliceerd die Etty in kamp Westerbork heeft geschreven, onder de titel ‘Het denkend hart van de barak’. Ook deze uitgave is regelmatig herdrukt en in verschillende vertalingen uitgekomen. In haar dagboeken en brieven beschrijft Etty haar gevoelens, alledaagse ervaringen en gedachten tegen de achtergrond van de altijd aanwezige oorlog en vervolging. In juli 1942 kreeg Etty een baan als administratief medewerkster bij de Joodse Raad, de Joodse organisatie die in opdracht van de Duitsers de Joodse gemeenschap in Nederland moest besturen. Na enige tijd kwam ze terecht op de afdeling ‘Sociale Verzorging Doortrekkenden’ in Westerbork. Vanwege het werk genoot ze een uitzonderingspositie en mocht ze vrij het doorgangskamp in en uit. In het kamp probeerde ze haar Joodse lotgenoten te helpen die wachtten op transport naar het Oosten. In augustus 1942 moest ze zelf verplicht verhuizen naar deportatiekamp Westerbork. Doordat haar uitzonderingsbewijs nog geldig was reisde zij zonder problemen nog een aantal malen naar Amsterdam.

In de twee lange brieven, de eerste van eind december 1942 en de tweede van 24 augustus 1943, die nu opnieuw zijn uitgegeven, beschrijft Etty zowel vanuit Amsterdam als Westerbork haar ervaringen. Door haar ogen lezen we over de naargeestige en beklemmende sfeer in het doorgangskamp en de angst voor de wekelijkse trein, die iedere dinsdag met onbekende bestemming naar het Oosten vertrok. Opvallend daarbij is haar beschouwende toon, waarmee ze zichzelf observant maakt in plaats van lijdend voorwerp. Een houding die ze in haar tweede brief expliciet maakt: "Wanneer ik zeg: die nacht was ik in de hel, wat druk ik daarmee dan nog voor jullie uit? Ik heb het één keer midden in de nacht hardop tegen mezelf gezegd, het met een zekere nuchterheid constaterend: ‘Zo, nu ben ik dus in de hel.’"

De twee brieven van Etty geven een schrijnend inkijkje in de onvoorstelbare plek die Westerbork was. En van de angst en onzekerheid over wat hen te wachten stond. "Misschien zullen we het binnenkort weten, ieder op zijn tijd, het is toch immers ook ons toekomstig lot, daar twijfel ik geen ogenblik aan." Een verdrietige voorspelling die bewaarheid zou worden. Op het moment dat David Koning de twee brieven heimelijk uitgaf, was Etty al op transport gezet. Op 7 september 1943 vertrok de trein naar Auschwitz, waar zij kort na haar aankomst werd vermoord. Slechts 29 jaar oud.