‘Mijn moeders moed', is geschreven in 2023 en in 2024 naar het Nederlands vertaald. Malka, de vrouw die dit schrijft, is geboren in 1939. Zij vertelt het verhaal van de Tweede Wereldoorlog vanaf 1942 wanneer voor haar, toen 3,5 jaar oud, het besef begint wat de oorlog voor haar als Joods meisje en haar familie betekent.

Malka woont met haar familie in het plaatsje Ludmir dat in Polen lag, en later als gevolg van het Molotov-Ribbentroppact onder het Oekraïens Socialistisch Sovjet beheer viel. Het plaatsje werd bewoond door overwegend Joodse families. In eerste instantie waren deze bewoners blij met de nieuwe indeling waardoor zij onder het zware antisemitische Poolse juk weg waren. Deze opluchting duurde een kleine twee jaar. Op 21 juni 1941 met de start van Operatie Barbarossa, de onverwachte aanval van Duitsland op de Sovjet-Unie, werd Ludmir zwaar gebombardeerd. Het leven van de familie verandert drastisch. In datzelfde jaar werden vijftienduizend Joden woonachtig in Ludmir vermoord en achtergelaten in het 15 kilometer verderop gelegen massagraf Piatydni.

De familie werd uit huis geplaatst naar het getto van waaruit zij op miraculeuze wijze tweemaal een deportatie overleven. Uiteindelijk ziet het er slecht uit en staat de SS voor de deur. Door het wonderbaarlijke gedrag van de vader van Malka (hij offert zijn leven op om zijn moeder, vrouw en drie kinderen te redden) wordt het gezin niet gevonden.

Vanaf dat moment gaan moeder en de drie kinderen, Malka heeft twee oudere broers, letterlijk ondergronds. Bij een Oekraïens echtpaar kunnen zij onderduiken. De eerste drie dagen verblijven zij in het huis maar daarna duiken zij onder in een kuil onder de grond van nog geen 4 vierkante meter bedekt met stro. Geen speelgoed voor de kinderen, geen boeken om te lezen, noch werk om te doen, laat staan bewegingsruimte. In de voornamelijk (ijs)koude onderduikplek, verblijft de familie vanaf november negen maanden lang. In de woning en de bijgebouwen waaronder de schuur wordt namelijk onder protest van de huiseigenaren een opleidingscentrum ingericht waar Oekraïners met de SS en de Gestapo tegen de Sovjet-Unie samenwerken. Dit betekent voor het jonge gezin stilte, absolute stilte.

‘Mijn moeders moed’ laat in de vertelling zien hoe moeder haar kinderen steunt om deze bizarre tijd door te komen. Hoe zij met de onderduikouders het contact onderhoudt zodat het gezin deze periode uiteindelijk zal overleven.

Tevens laat het boek zien hoe en waarom de lokale bevolking een dergelijk gezin redt. In een klein dorp met een hechte bevolking heerst angst in de wetenschap dat wanneer er een gezin wordt gevonden de straf voor het hele dorp geldt. Dit Duitse dreigement zet het verhaal in een speciaal licht. Ondanks die mogelijke consequentie, verleent een ouder echtpaar een moeder met drie jongen kinderen onderduik en voorziet het gezin elke dag van eten. De onverwachtse confrontatie met een kind uit het dorp laat zien hoe precair deze situatie is. Zware waarschuwingen door de onderduikverlener aan dit jongetje, voorkomen dat hij het gezin aangeeft.

Uiteindelijk is de oorlog voorbij en verlaat het gezin haar schuilplek. Moeder gaat direct op zoek naar het ouderlijk huis, maar dit bestaat niet meer. In volle motivatie om haar gezin te redden, neemt zij allerlei baantjes aan waaronder het verkopen van gesmokkelde cognac. Wat dit voor haar betekent wordt niet duidelijk. Maar het biedt haar de mogelijkheid om een huis te huren. Met de vertelster van het boek gaat het na de oorlog goed. In 1948 vertrekt zij naar Israël en later in 1959 ontmoet zij tijdens een rondreis door Europa in Engeland haar toekomstige man David. Tot aan haar dood blijft zij daar wonen.

Het boek vertelt het verhaal van een meisje dat 3,5 jaar is wanneer zij in 1942 met haar ouders in het getto van Ludmir gaat wonen. Veel gedachten van die periode zijn opgeschreven door deze vrouw, die toen zij dit schreef intussen ruim 80 jaar was, en terugdacht aan die tijd. Een kind van 3,5 - 6 jaar kan zich vast goed en veel herinneren, maar niet zo nauwkeurig en zo beschouwend als in dit boek geschreven staat. Dit maakt het voor de lezer mogelijk lastig om meegenomen te worden naar deze herinneringen. Maar is dat erg? Wat de schrijfster heeft willen vertellen is de moed van haar moeder die als een leeuwin haar kinderen beschermt. Die het moedige gedrag beschrijft van het oudere Oekraïense echtpaar Yakimchuk dat met gevaar voor eigen leven en dat van het hele dorp een gezin onderduik verleent.

En wederom is elk verhaal van overlevenden van de Tweede Wereldoorlog een parel op zich. Of het goed geschreven is of niet, is eigenlijk niet belangrijk. Hoewel dit boek beter geschreven of vertaald had kunnen worden, gaat het daar niet om. Het gaat om de strijd die mensen leveren om welke reden dan ook, die hun leven op het spel zetten om een anderen te redden om daarmee de toekomst van een volk veilig te stellen.