TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

De staljongen van Auschwitz

Titel:De staljongen van Auschwitz
Schrijver:Oster, Henry & Ford, Dexter
Uitgever:De Fontein
Uitgebracht:2023
Pagina's:272
ISBN:9789026166723
Omschrijving:

Er is in het Engels een term die het karakter van de hoofdpersoon goed beschrijft: resilience, wat in het Nederlands vertaald wordt als veerkracht. Waarschijnlijk valt dit voor alle overlevenden van de Holocaust te zeggen. In dit geval gaat het om Henry Oster, geboren in een Joods gezin als Heinz Adolf Israel Oster in Keulen in 1928.

Het voorliggende boek is niet door Oster zelf geschreven maar door hem verteld aan Dexter Ford die het verhaal voor Oster heeft opgeschreven. Oster en Ford hebben elkaar na de oorlog, in de optometriepraktijk van Oster in Los Angeles, ontmoet. Oster als optometrist, Dexter als zijn client. Zij werden vrienden en Oster heeft Dexter over de jaren heen zijn oorlogservaringen verteld.

Oster: "We hadden een fijn normaal leven. Ik was een actief Duits jongetje, met aardige ouders. In een drukke Duitse stad." Dit fijne normale leven duurde voor Oster niet lang. De eerste tekenen van verandering die hij als kind oppikte waren al begonnen op zijn eerste schooldag in 1936.

Het leven voor Oster en zijn ouders veranderde vervolgens drastisch vanaf de Kristallnacht in november 1938. Vanaf dat moment vluchtten veel Joden uit Duitsland naar bijvoorbeeld Engeland, de Verenigde Staten of Nederland. Voor het gezin Oster was het onmogelijk om Duitsland te verlaten. Zij hadden niet de juiste connecties, niet voldoende geld, noch het geluk om onder te duiken. Misschien verwachtten de Osters ook niet het meest verschrikkelijke: "Wij waren weliswaar Joden, maar voor alles waren we Duitsers".

In oktober 1941 vertrok het gezin gedwongen vanuit Keulen naar het getto in Lódz in het door Duitsland bezette Polen (in het Duits: Ghetto Litzmannstadt). In totaal vertrokken 2.011 Keulse Joden in het kader van ‘hervestiging’ naar het getto.

Vanaf dat moment begonnen de deportaties van Oster gedurende vier jaar, achtereenvolgens naar Auschwitz I, Birkenau (Auschwitz II) en Buchenwald. In Auschwitz I werd Oster als staljongen ingezet in de stallen waar paarden werden gefokt die in plaats van treinen in het oosten van Europa werden ingezet. De Duitse treinen konden in verband met ongelijk spoor niet overal in Rusland rijden. Oster had de verantwoordelijkheid voor twee merries en de hengst van de stal. Deze verantwoordelijkheid heeft hem waarschijnlijk het leven gered. Zijn Duitse afkomst en de Duitse taal die Oster sprak, bleken in enkele situaties net de doorslag te geven tussen leven en dood.

Het boek is ingrijpend geschreven. Het verhaal met unieke feiten is schrijnend. Het leven van de jonge jongen, vanaf een jaar of zeven tot en met de pubertijd een kleine tien jaar later, is haast onbeschrijfelijk. En toch overleeft Oster de verschrikkingen die hem zijn aangedaan. Zijn beide ouders hebben de oorlog niet overleefd.

Na de oorlog, toen hij allereerst in Frankrijk werd opgevangen en niet op alle adressen erg plezierig, werd hij liefdevol opgenomen door een broer van zijn moeder en zijn vrouw die voor de oorlog naar Los Angeles waren gevlucht. Daar ontwikkelde Oster zich tot een gezonde man die een mooi leven leidde en zich langzamerhand steeds meer een Amerikaan voelde. Hoe veerkrachtig kan een mens zijn? Oster kon dat in hoge mate.

Of het echter komt door de optekening door een ander, of door de vertaling; het boek komt afstandelijk geschreven over. Dagboeken die gedurende de oorlog geschreven zijn komen meestal emotioneler over dan de verhalen die vanuit de herinnering zijn geschreven. Begrijpelijk, omdat er tijd, vaak veel tijd, is gepasseerd en eventuele emotionele heling na de oorlog heeft plaatsgevonden. Die afstandelijkheid in de tekst is dus begrijpelijk en is waarschijnlijk de toon die bewust gebezigd wordt om het verhaal te vertellen en mensen mee te nemen naar de tijd van tachtig jaar geleden.

En toch is Oster (of Dexter) erin geslaagd het verhaal zo te vertellen dat het boek dicht bij de emotie van de lezer komt en de lezer aanspreekt. Er worden feiten beschreven die vermoedelijk niet bij iedereen bekend zijn, zoals het leven in Auschwitz I en Birkenau, vanuit het perspectief van een puber van 15-16 jaar, de dodenmars van Auschwitz-Birkenau naar Buchenwald, verteld door de ogen van diezelfde puber.

Na de oorlog moet Oster herstellen van de verschrikkingen die voor hem ongeveer tien jaar hebben geduurd. Een jongen in de groei van zijn leven die niet groeide omdat hij niet tot nauwelijks te eten kreeg in de jaren waarin hij in de kampen gevangen zat. Diezelfde jongen die na de oorlog een groeispurt kreeg van meer dan 20 centimeter in een jaar. Wederom een voorbeeld van Osters veerkracht. Hij vat samen: "na het leven dat ik heb gehad – waar ik ben begonnen, wat mijn familie is aangedaan, wat ik heb doorstaan en waar ik uiteindelijk terecht ben gekomen – verbaast het me nog steeds dat ik elke dag in staat ben van dingen te genieten… Ik vind echt dat ik een beetje geboft heb". Oster overleed in maart 2019 op 91-jarige leeftijd.

Beoordeling: Zeer goed

Informatie

Artikel door:
Wilma Scheltema
Geplaatst op:
16-01-2024
Feedback?
Stuur het in!

Afbeeldingen