"We gaan waarschijnlijk naar België. Ik verheug me er zeer op … Ik hoop dat we naar Engeland gaan." Dit schreef een van de vrijwilligers in het Königlich Bayerische Reserve-Infanterie-Regiment Nr. 16 (beter bekend als het Listregiment) op 20 oktober 1914. Het was een kenmerkende uitspraak van de vele oorlogsvrijwilligers die in 1914 zonder voldoende training, maar met veel enthousiasme naar het front trokken. Op het eerste gezicht niet echt het boekstaven waard dus. Ware het niet dat degene die de brief schreef 25 jaar later als dictator van Duitsland de Tweede, nog verwoestender Wereldoorlog zou ontketenen. In ‘Soldaat in Vlaanderen’ reconstrueert de Belgische historicus Siegfried Debaeke (1964) de jaren 1914-1918 in het leven van de Oostenrijker die vocht in een Beiers regiment.

Zoals zovelen van de vrijwilligers was Hitler aanvankelijk enthousiast over de oorlog. Naar zijn zeggen jubelden hij en zijn medesoldaten toen zij het bevel voor de aanval kregen. Bij hun vuurdoop in het Vlaamse Geluveld leed zijn eenheid echter zware verliezen. Hierna kreeg Hitler de functie van koerier bij de regimentsstaf. Dit was zeker niet zonder risico, maar feit was wel dat hij het vervolg van de oorlog grotendeels doorbracht bij de regimentsstaf in tamelijk comfortabele hoofdkwartieren. Dit in tegenstelling tot zijn kameraden die vochten in modderige loopgraven.

Het verhaal over Adolf Hitler tijdens de Eerste Wereldoorlog ontrafelen is niet eenvoudig. Er circuleren tal van verzinsels over deze periode in zijn leven, voornamelijk in de wereld gebracht door hemzelf. Voor en ook zeker na zijn machtsovername had de Führer er baat bij om het beeld te creëren van een dappere soldaat die vocht in de voorste linies, altijd bereid een moeilijke missie op zich te nemen en populair bij zijn kameraden. De voormalige leden van zijn regiment waren maar wat bereid om dat verhaal te bevestigen. Vooral omdat zij hoopten op een mooie positie in het Derde Rijk. Een aantal van hen kreeg die ook. Zo klom Max Amann, een voormalige Feldwebel uit het Listregiment, op tot Reichsleiter für die Presse binnen de NSDAP.

Naar eigen zeggen werd Hitler politiek gevormd tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar veel moderne historici maken daar kanttekeningen bij. Hoe Hitler de oorlog daadwerkelijk ervoer, is moeilijk na te gaan. Er zijn weinig originele egodocumenten overgeleverd. Hitler ontving en verstuurde maar weinig brieven gedurende zijn tijd aan het front en veel van de latere informatie is niet altijd even betrouwbaar.

Desondanks slaagt Debaeke erin om een overtuigende en lezenswaardige geschiedenis te ontvouwen, waardoor je als lezer een goed overzicht krijgt van Hitler aan het westfront in België en Frankrijk. De kracht van dit boek zit hem vooral in de toegankelijkheid. Een behoorlijk deel bestaat uit foto’s en afbeeldingen. Hierdoor ben je er als lezer snel doorheen. Echter, door de informatieve en gedetailleerde teksten heb je niet het idee dat er zaken ontbreken. Zowel de gevechten waar Hitler bij betrokken was als het dagelijks leven aan het front beschrijft Debaeke onderhoudend en gedetailleerd.

Van het verhaal dat Hitler na de oorlog verspreidde, blijft niet veel over. Uit het boek rijst eerder het beeld op van een wat zonderling figuur die zich afzijdig hield van zijn medesoldaten en ook van de weinige kennissen die hij had in Duitsland. Zijn enige echte kameraad was een hond, Foxl, een witte terriër die op een dag vanuit een Britse loopgraaf het niemandsland overstak naar de Duitse stellingen.

In het boek ontzenuwt Debaeke ook veel geruchten en misvattingen. Een paar voorbeelden. Hitler meldde zich niet op 3 augustus 1914 voor het leger, maar pas later die maand, toen de Belgische vesting Luik al gevallen was. Zijn regiment bestond niet uit vrijwilligers/studenten. Zij vormden slechts een minderheid in vergelijking met de oudere, opnieuw opgeroepen reservisten. Hitler was geen korporaal, maar slechts soldaat eerste klasse. Deze laatste misvatting ontstond overigens door een foutieve Engelse vertaling.

‘Soldaat in Vlaanderen’ werd eerder uitgegeven in 2012. Het is zeker niet het eerste werk dat de oorlogsjaren van de latere Duitse dictator belicht. Over weinig mensen is zoveel gepubliceerd als over Hitler. Dit roept dan ook de vraag op of er niet al genoeg geschreven is over de geboren Oostenrijker. Feit is dat Hitlers levensloop blijft boeien, vooral vanwege de gruwelijkheden die hij ontketende. Niet voor niets typeerde Ian Kershaw Adolf Hitler in het Historisch Nieuwsblad van december 2022 als de invloedrijkste figuur in de eerste helft van de twintigste eeuw. Vele historici hebben zich al gebogen over de vraag hoe deze man, die in zijn jonge jaren een zwervend bestaan leidde en aan het eind van de Eerste Wereldoorlog bepaald geen florissante vooruitzichten had, later kon uitgroeien tot een van de afschuwelijkste dictators. In dit boek wordt het antwoord daarop niet gegeven. Dat is ook logisch. De echte omslag in Hitlers carrière vond plaats in de jaren twintig. Wie echter op een prettig leesbare manier meer te weten wil komen over zijn ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog, zal met ‘Soldaat in Vlaanderen’ zeker aan zijn trekken komen.