Al vanaf de eerste pagina van het kinderboek ‘De Gorilla en de Jongen’ van Phil Earle weet je dat hoofdpersoon Joseph een tegendraads karakter heeft. Hij komt per trein aan in Londen op het hoogtepunt van de Blitz (die plaatsvond tussen september 1940en mei 1941) en beweegt zich tegen de stroom van mensen in die de Britse hoofdstad willen verlaten. Zijn oma heeft hem naar de hoofdstad gestuurd omdat zij op het Engelse platteland niet meer voor hem kan zorgen. Zijn vader is naar het front en zijn moeder is al lang afwezig in zijn leven. Op het perron staat een oude vrouw te wachten. Het is mevrouw F., een oude vriendin van zijn oma. Zij zal zich over hem ontfermen en hem door de eerste zware periode van de oorlog loodsen. Nou ja, als Joseph dat tenminste zal accepteren, want hij aanvaardt niet of nauwelijks de autoriteit van volwassenen. Die laten hem telkens in de steek en hij zoekt meteen de confrontatie met de oude dame. De toon van het verhaal is daarmee direct gezet.

Phil Earle is een veelzijdig auteur. Hij beperkt zich niet tot een bepaalde thematiek of een bepaald genre. Zo schreef hij eerder een boek over een jongen die zeer beschermd wordt opgevoed (‘De jongen in bubbeltjesplastic’) en over een uitermate vervelende jongen (‘Billy’) dat is gebaseerd op Earles ervaringen in de jeugdzorg. ‘De Gorilla en de Jongen’ heeft een heel andere toon dan deze verhalen. En dat zit vooral in de wijze waarop Earle het verhaal vertelt. Joseph komt misschien weinig sympathiek over, is dwars en gaat tegen alles en iedereen in en het is misschien voor jou als lezer moeilijk om je met hem te identificeren. Echter, toch weet Earle je aan Joseph te binden door telkens iets meer over zijn achtergrond en de redenen van boosheid prijs te geven. Je snapt zonder zijn achtergrond heel goed te kennen, dat hij is getekend door de afwezigheid van zijn vader en moeder. Je begrijpt dat Joseph een ruwe bolster is, maar van binnen wordt verteerd door verdriet en onzekerheid en een blanke pit heeft. Hoewel Joseph zijn best doet om iedereen van zich te vervreemden, ook jou als lezer, ga je hem gedurende het verhaal meer en meer waarderen.

In Londen maakt Joseph de gruwelijkheid van de oorlog aan den lijve mee. Avond aan avond verschijnen Duitse vliegtuigen boven de stad die met hun bommen dood en verderf zaaien. Hij moet schuilen in de kelder van de buren en ziet de volgende ochtend de gevolgen van de bombardementen. Waar de dag tevoren nog een rustige Londense straat lag, zijn de volgende dag slechts puinhopen over. De bommen komen steeds dichterbij en de angst groeit dat het huis van mevrouw F., de school en haar dierentuin zullen worden getroffen.

Mevrouw F. kan en wil de stad niet verlaten. Zij beheert een dierentuin met nog een schamel aantal dieren. Ze voelt zich verantwoordelijk voor de dieren en probeert met vallen en opstaan de zoo draaiende te houden. In die dierentuin is nog een gorilla aanwezig, die Adonis heet. Joseph moet klusjes doen in de dierentuin en hoewel hij eerst niets van de gorilla wil weten, probeert hij in het verloop van het verhaal contact te maken met het beest. Mevrouw F. probeert zo goed en kwaad als het kan een dagelijks ritme te hanteren. Joseph moet dan ook dagelijks naar school. Daar blijkt dat Joseph niet goed kan lezen. Daarmee is hij, toch al een jongetje van buiten, het object van pestgedrag van klasgenoot Bert en diens vrienden. En er is een meisje, zijn klasgenote Syd. Zij helpt hem met lezen, toont Joseph een menselijke kant en is zacht en geduldig.

Met al deze ingrediënten tovert Earle vervolgens een verhaal tevoorschijn dat afstevent op een climax die je verwacht, maar die toch zeer verrassend is. Zonder het boek gelezen te hebben kun je wel bedenken dat die climax zich in de dierentuin zal voltrekken terwijl het bommen regent en dat alle hoofdpersonen bij de ontknoping zijn betrokken. Earle zet zijn stukken open en bloot op het schaakbord, maar komt met een verrassend eindspel, waarbij niet een mens het grootste offer brengt, maar waar een dier zijn menselijkheid toont.