Amira Keidar (1963) werd in een kibboets in Israël geboren. Na de vervulling van haar dienstplicht woonde ze drie jaar in Parijs, waar ze politicologie studeerde. Daarna studeerde ze aan de Hebreeuwse Universiteit in Jerusalem. Amira was zes jaar lang stewardess voor de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al en ging hierna als onderzoeker aan de slag voor een nationale tv-zender. Hiervoor schreef ze veel minibiografieën ten behoeve van interviews voor een programma. Dat leerde haar dat het schrijven van uitgebreidere biografieën haar grote passie zou worden. In 2003 lag een levenslange vriendin van haar moeder op sterven en op haar sterfbed overhandigde deze Rachel haar het dagboek dat haar moeder Zippa Jablon in augustus 1942 schreef tijdens de liquidatie van het Joodse getto van Siedlce. Dat stadje lag voor de oorlog min of meer centraal in het land, maar na de naoorlogse herschikking van de grenzen ligt het nu in het oosten van Polen, niet al te ver van de grens met Wit-Rusland. Het dagboek besloeg slechts negen pagina’s; de tekst was vanuit het Pools vertaald. De dan 27-jarige Zippa beschreef in sobere bewoordingen de gruwelijkheden die de nazi’s in haar geboortestad begingen en die eindigden met de bijna complete uitroeiing van de Joodse bevolking van Siedlce, die voor de oorlog ongeveer 50% van de inwoners uitmaakte. In het dagboek beschreef ze in detail hoe ze probeerde met haar bijna één jaar oude dochtertje Rachel in het getto te overleven en te ontkomen aan transport naar een van de vernietigingskampen. Amira Keidar besloot te proberen het gehele verhaal achter dit korte dagboek te achterhalen. Vanaf 2007 was ze fulltime bezig met de research voor haar boek dat in 2009 onder de titel ‘Lalechka’ zou verschijnen. De titel verwees naar het koosnaampje ‘Lalechka’ die iedereen het meisje gaf.

In de Nederlandse vertaling van het boek wordt steeds gesproken over Shedlitz in plaats van Siedlce. Bij het even opzoeken waar dat Shedlitz in Polen ligt, was geen enkele verwijzing naar die plaatsnaam te vinden. Vreemd, want elke plaats die voorheen een Duitse naam had en die na de oorlog een Poolse of Oekraïense naam kreeg, is onmiddellijk traceerbaar. In de loop der eeuwen zijn de inwoners van Siedlce echter nog al eens van nationaliteit gewisseld, wat in Noordoost-Europa meer regel dan uitzondering was. Het is niet ondenkbaar dat door Duitse of Oostenrijkse overheersers de naam Shedlitz is gehanteerd, maar voor die stelling is op internet geen enkel bewijs gevonden. Het heeft er alle schijn van dat Siedlce nooit anders dan onder haar Poolse naam bestaan. Wel schijnt de Poolse uitspraak te klinken als ‘Sjeludse’, wat tot gevolg had dat de Russen de stad kenden als Sedlets en de Jiddische naam Shedlits was. Het is goed denkbaar dat Amira Keidar, die immers schrijft over de geschiedenis van de Joodse inwoners van de stad, de Jiddische benaming Shedlits heeft gebruikt. De benaming Shedlitz in de Nederlandse vertaling lijkt echter geheel onjuist. Vreemd is ook dat in die vertaling de oorspronkelijke titel ‘Lalechka’ is vervangen door het weinig pakkende ‘Het meisje uit het Joodse getto’. In andere Engelstalige uitgaven konden marketeers en commerciële uitgevers ook niet de neiging onderdrukken expliciete verwijzingen naar de Holocaust te gebruiken als titel of nieuw aangebrachte ondertitel. Het resultaat is dan ‘Holocaust Child: Lalechka - An Inspirational Story of Survival’ of ‘Lalechka, The Orphan Ghetto Girl: A WW2 Jewish Holocaust Survival True Story’. Zo bont maakt de Nederlandse uitgever het niet, maar de motivatie om de oorspronkelijke titel weg te moffelen of helemaal overboord te gooien ontgaat me. Om een oude reclame te citeren: ‘Het zou verboden moeten worden!’

Naar het eigenlijke verhaal: Aan het eind van de oorlog leren verschillende kinderen elkaar kennen op de lagere school in Siedlce. Het is een Poolse school, maar er zijn ook twee Joodse kinderen (Zippa Jablon en Chaya Luterman) waarvan de ouders blijkbaar hebben besloten hen niet zoals gebruikelijk naar de Joodse school te sturen, maar buiten de Joodse wijk onderwijs voor hen te vinden. Al snel ontwikkelt zich dan een zeer hechte vriendschap tussen het Joodse meisje Zippa Jablon en twee Poolse meisjes, Sophia Olszakowsky en Irena Zawadzky. Hun levensverhaal vanaf de prille jeugdjaren wordt beurtelings door een van de drie meisjes verteld. Later in het verhaal wordt het verhaal ook geschreven vanuit het perspectief van Zippa’s broer Shimon, die eind dertiger jaren zal emigreren naar Eretz Israël, en uiteindelijk door Rachel, het meisje waar het hele verhaal om draait. In de tamelijk vreedzame twintiger en dertiger jaren ontdekken de drie meisjes elkaars werelden, die behoorlijk van elkaar verschillen. Het stadje heeft ongeveer 50% Poolse en 50% Joods-Poolse inwoners, maar beide groepen leven in verschillende werelden. In die verzuilde samenleving is niet al te veel te merken van antisemitisme en discriminatie; de beide groepen leefden min of meer vreedzaam langs elkaar heen. Dat verandert als in Duitsland Hitler aan de macht komt en langzaam nationalistische Poolse groeperingen steeds meer op de voorgrond treden. Als de drie eind dertiger jaren in Warschau aan de universiteit gaan studeren wordt dat ineens zeer prominent. Zippa besluit terug te keren naar haar geboortestad, waar ze Jacob Zonsheim ontmoette. Ze zal later met hem trouwen en een dochtertje, Rachel, krijgen. Sophia blijft in Warschau studeren en Irena trekt naar Parijs om Franse taal- en letterkunde te gaan studeren. Ze zien elkaar nu veel minder, maar blijven wel met elkaar in contact.

Als de vernietiging van de Joden in Siedlce in augustus 1942 haar eindpunt nadert, benadert Zippa haar beide hartsvriendinnen met de vraag te zorgen dat haar dochtertje de nachtmerrie overleeft en later zal worden herenigd met haar broer Shimon in Eretz Israël. Onder de grote gevaren die eraan verbonden zijn voor hen beiden, voor hun familieleden en voor iedereen die behulpzaam is, weten Sophia en Irena te zorgen dat Lalechka overleeft. Na de oorlog wordt ze via bemiddeling van een Joods agentschap, dat streeft naar hereniging van ondergedoken kinderen met hun families, overgebracht naar Israël waar oom Shimon voor haar zorgt. Niet nadat de zesjarige Rachel eerst enkele jaren in een Joods opvanghuis in Frankrijk heeft gezeten, in afwachting van Britse permissie met de boot te mogen oversteken. Ze is boos op haar beide Poolse moeders en ook angstig over wat haar in haar te wachten staat in haar nieuwe ‘thuis’. Het zal ook enkele jaren duren voor ze daar eindelijk haar draai heeft gevonden.

Een aangrijpend verhaal, met wat Rachel betreft een happy end. Zippa, haar man en haar hele familie zullen de oorlog echter niet overleven. Voor Sophia en Irena is er een blijvende, schrijnende pijn ‘hun kind’ te hebben moeten opgeven. Het vertelperspectief met verschillende, elkaar afwisselende sprekers werkt in dit verhaal uitstekend. Een enkele keer neigt dit over te slaan naar zoetsappig, maar de gebeurtenissen en het dreigende karakter daarvan wisselen elkaar zo snel af dat het nergens irritant wordt. Terecht wordt op de achterzijde van het boek opgemerkt: "Het is een hartverscheurend verhaal over doodsangst, moed en opoffering, maar vooral over ware vriendschap die niet buigt voor een dictatoriaal regime."