Oorlog is een conflict tussen volwassenen waar kinderen altijd het slachtoffer van zijn. De strijd tussen ‘grote mensen’ ontgaat kinderen niet, hun dagelijkse leven staat op zijn kop, ze hebben zorgen, angsten en verdriet en ze hebben bovenal veel vragen, twijfels en onbegrip over alles wat er plotseling in hun ooit zo vertrouwde wereldje verandert. Nog moeilijker was het voor kinderen gedurende de Tweede Wereldoorlog om te zien hoe leeftijdgenootjes plotseling verdwenen en nooit meer terugkwamen: de Holocaust was verschrikkelijk voor joodse kinderen, maar ook niet-joodse kinderen werden indirect slachtoffer door het verdriet dat zij hadden als er plotseling weer een goed vriendje of vriendinnetje was verdwenen. “Het verlaten hotel” verteld het verhaal van een niet-joods jongetje in Amsterdam gedurende de oorlogsjaren van 1940 – 1945, zijn ontroerende verhaal maakt duidelijk welke impact oorlog heeft op een kinderleven.

“Het verlaten hotel” is een kinderboek dat werd geschreven door auteur en journaliste Mirjam Elias. Zij baseerde haar boek op de oorlogservaringen van haar echtgenoot, de fotograaf Ronald Sweering, die in zijn kinderjaren en dus in het boek nog ‘Ronny’ genoemd wordt. Een belangrijke motivatie voor het schrijven van dit boek was een gesprek dat Mirjam Elias had met Ies Vogel. Ies Vogel was gedurende de oorlogsjaren een goede bekende van de ouders van Ronny en hij kon over hen veel informatie geven. Deze informatie had Mirjam Elias nodig voor een artikel in het FNV-horecablad over hotel Atlantic, het hotel dat gerund werd door de ouders van Ronny. Toen Ies Vogel het artikel las, gaf hij de volgende reactie: “Dit vind ik het mooiste verhaal dat ik ken over de oorlog, doordat je het ziet door de ogen van jouw Ronny, een niet-joods jongetje. Beloof me dat je hierover een jeugdboek maakt waarin kinderen kunnen zien dat niet alleen de mikpunten het slachtoffer worden van discriminatie.” Mirjam Elias kwam haar belofte na en het resultaat was het boek “Het verlaten hotel”.

De inval van het Duitse leger in Nederland in mei 1940, is het begin van grote veranderingen in het voorheen onbezorgde kinderleven van Ronny. Ronny woont met zijn ouders en zijn zusje in hotel Atlantic in Amsterdam. Ronny’s ouders runnen dit befaamde hotel en hun clientèle bestaat voor een aanzienlijk deel uit prominente joodse burgers. Gedurende de oorlogsjaren verandert er veel in het hotel en wanneer joden officieel geen toegang meer hebben tot horecagelegenheden, besluit Ronny’s vader het hotel te sluiten. Het hotel lijkt vanaf dat moment verlaten maar Ronny’s ouders gebruiken hun hotel al geruime tijd voor andere doeleinden.

Al vanaf het begin van de oorlog begrijpt Ronny niet veel van de oorlog en van datgene wat zich afspeelt in het hotel van zijn ouders. Ronny ziet verdachte dingen zich afspelen in het hotel, hij begrijpt niet waarom zijn vader omgaat met twee Duitse SS officieren en waarom moet hij zo vaak gaan logeren bij zijn oma? Van één ding is Ronny zeker en dat is dat Duitsers de vijand zijn, om als kind te strijden tegen deze vijand richt Ronny met zijn vrienden Kees en Louise een kinderverzetsgroep op. Ronny denkt onder het volgende motto dat ook kinderen een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het verzet: “Laten we een groot kinderverzet beginnen. Als in elke straat één kind een Duitser doodschiet, hebben we Amsterdam zo bevrijd.” Natuurlijk blijft het kinderverzet slecht een kinderfantasie, en het doden van Duitse soldaten een onmogelijk plan gebaseerd op kinderlogica. Toch zal in het verhaal uiteindelijk blijken dat ook kinderen een kleine, doch belangrijke rol in het verzet gespeelt hebben.

Het plan van Ronny en zijn vriendjes om een verzetgroep te organiseren is al vroeg in de oorlog ontstaan. Op hun school de Wilhelmina Catherinaschool (de WC-school) werden joodse kinderen gescheiden van andere kinderen. De school werd door een muur in twee delen gescheiden en contact tussen joodse en andere kinderen was niet toegestaan. Ronny vond het verschrikkelijk om gescheiden te worden van zijn joodse vriendjes en probeerde toch in contact met hen te komen. Wanneer de joodse kinderen lastig gevallen werden door NSB kinderen van de Jeugdstorm (de lojedajes), werden zij beschermt door Ronny en zijn vriendjes. Na verloop van tijd verdwenen echter steeds meer joodse kinderen van de school, andere kinderen wisten niet waar deze joodse kinderen bleven, zij wisten dat sommige onderdoken maar ook zagen ze dat tijdens razzia’s velen door de Duitsers afgevoerd werden naar onbekende bestemmingen. De verhalen over de gaskamers waren ook bekend bij Ronny en zijn vriendjes, maar de verschrikkingen van de concentratiekampen gingen hun voorstellingsvermogen toen nog ver te boven.

Gedurende de oorlogsjaren ontmoet Ronny ook een nieuw vriendje, namelijk Willy. Willy is ondergedoken in het huis tegenover hotel Atlantic en na schooltijd gaat Ronny regelmatig stiekem bij zijn joodse vriendje in de kelder spelen. Zelfs Ronny’s beste vrienden Kees en Louise mogen niks weten van de bezoekjes die hij brengt aan Willy. In de kelder spelen Ronny en Willy graag de moord op Willem van Oranje door Balthasar Gerards na. Ronny vergelijkt de geuzen en Willem van Oranje met het Nederlandse verzet en de Spaanse overheersers met de Duitsers. De hertog van Alva wordt door Ronny gezien als Seys Inquart en de joden zijn de ketters.

Wanneer Ronny ernstig ziek wordt en na een operatie thuis komt, is Willy verdwenen. Vele schoolvriendjes waren inmiddels al verdwenen, net als het door hem geliefde buurmeisje Hanny. Ronny blijft hoop houden maar velen van zijn vriendjes en vriendinnetjes zal hij nooit meer terugzien. De oorlog en de Holocaust maakte van Ronny’s kindertijd een moeilijke en verdrietige periode. Ronny belandde als niet-joodse jongen dan wel niet in een concentratiekamp en hij overleefde de oorlog, toch was ook hij een slachtoffer van deze verschrikkingen die voortkwamen uit de breinen van ‘grote mensen’.

“Het verlaten hotel” is een boek dat laat zien welke waarde vrede en verdraagzaamheid hebben in een kinderleven. Oorlog heeft een grote invloed op het leven van een kind, de kans om onbezorgd te genieten van je kindertijd wordt je in een oorlog op brute wijze ontnomen. In het boek wordt de invloed van de oorlog op Ronny als volgt beschreven: “Ronny begint te begrijpen wat oorlog is. Er is niets spannends of opwindends aan. Alles is naar en angstig, je voelt je verdrietig en ongelukkig.” Kinderen en volwassenen die nooit een oorlog van dichtbij meemaakten, zullen als ze dit boek gelezen hebben, beseffen hoe zorgeloos en mooi hun kindertijd (geweest) is.

Verdraagzaamheid is een thema wat ook tegenwoordig nog steeds veel aandacht nodig heeft. Racisme en discriminatie zijn na de Tweede Wereldoorlog niet verdwenen en zijn in onze huidige maatschappij een groot probleem. Vooroordelen over allochtonen in onze multiculturele samenleving worden regelmatig omgezet in haat. Maar niet alleen allochtonen zijn een doelwit van discriminatie, ook anderen die ‘anders’ zijn, worden in onze samenleving niet door iedereen geaccepteerd. Verontrustend is dat ook antisemitisme de laatste tijd weer steeds meer tot uiting komt. In “Het verlaten hotel” speelt de jodenvervolging een belangrijke rol, aan de hand van dit thema wordt in het boek verwoord waartoe haat kan leiden. Maar het is niet alleen de haat tegen joden die in het boek naar voren komt, ook de haat tegen Duitsers door Nederlanders komt in het boek naar voren, zoals blijkt uit het volgende fragment: “Moffen zijn de slechtste mensen ter wereld. We moeten hen opblazen,” zegt hij (Ronny) nonchalant bij het oversteken. Opa schudt zijn hoofd. “Overal zijn leuke en nare types. Zijn alle joden goed omdat de nazi’s gemeen tegen hen zijn? En honderdduizend Hollanders zijn lid van de NSB. Zijn alle Nederlanders daarom slecht? Je vriendje Max is Duits, ga je hem ook opblazen?”

Naast de boodschap over het belang van vrijheid en verdraagzaamheid kan dit boek ook bijdragen aan het historisch besef van kinderen. De kennis van kinderen over de Tweede Wereldoorlog wordt de laatste jaren steeds minder groot en voorkomen moet worden dat deze verschrikkelijke periode door hen vergeten wordt. In het boek schrijft Louise in haar schrift over haar ervaringen in de oorlog, wat zij uiteindelijk met haar verhaal wil bereiken omschrijft ze als volgt: “Later als ik groot ben laat ik het lezen aan mijn kinderen. Ik ga alles vertellen over de razzia’s en de jodenster en alle wreedheden. Iedereen moet weten wat ervan kan komen als mensen elkaar haten zonder elkaar te kennen. Dit mag nooit meer gebeuren.” Eenzelfde doelstelling zal Mirjam Elias gehad hebben bij het schrijven van “Het verlaten hotel”.

Miriam Elias schreef “Het verlaten hotel” voor kinderen vanaf 10 jaar, maar geeft zelf aan dat ook volwassenen het boek lezen en waarderen. Ik kan beamen dat dit boek ook zeer geschikt is voor volwassenen, de schrijfstijl van het boek is eenvoudig maar de boodschap van het verhaal daarentegen is zeer diepgaand. Vooral om de oorlog door de ogen en de gedachtegang van een kind te zien, is zeer interessant en dit geeft je een geheel andere kijk op de verschrikkingen van een oorlog. De kracht van een kinderziel en de blijvende hoop van een kind om zijn vriendjes weer terug te zien, komen in het verhaal duidelijk naar voren.

Voor kinderen is dit boek uitgebreid met een verklarende woordenlijst, een lijst met internetverwijzingen en een boekenlijst. Voor kinderen biedt deze aanvullende informatie een heleboel tips om meer te weten te komen over de Tweede Wereldoorlog, ook bij het maken van een werkstuk kan deze aanvullende informatie van nut zijn. Het boek bevat ook een dankwoord van de auteur, een nawoord geschreven door Ronald Sweering en een hoofdstuk over hoe dit verhaal tot stand kwam. In het midden van het boek zijn meerdere foto’s te zien, onder andere van Ronny en zijn familie, de Wilhelmina Catherina school, hotel Atlantic en de bevrijding. Na het lezen van het boek is ook de gelijknamige website het bezoeken waard.

“Het verlaten hotel” is een meeslepend en ontroerend boek dat de oorlog bekijkt vanuit een ander perspectief dan dat wij gewend zijn. De wereld van een Amsterdamse jongen in 1940-1945 wordt op een indrukwekkende manier verwoord en de boodschap die het verhaal met zich meedraagt is even indrukwekkend. Het kostte mij geen enkele moeite om me in te leven in de hoofdpersoon Ronny, het lezen van dit boek brengt je ook weer enigszins in gedachten terug naar je kindertijd. Ik vermoed dat vooral ook mensen die zelf de oorlog meemaakten veel van hun kindertijd in dit boek zullen herkennen. Elke liefhebber van non-fictieve romans kan ik dit boek van harte aanbevelen. Het boek zal voor de doorgewinterde Tweede Wereldoorlog kenner weinig interessante informatie bevatten, maar dat is ook niet de bedoeling van dit boek. “Het verlaten hotel” heeft op mij absoluut een grote indruk achter gelaten en het is mij na het lezen van het boek duidelijk waarom Ies Vogel het verhaal van Ronny en zijn ouders zo graag in boekvorm heeft willen zien.