De opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland en de daarbij horende antisemitische terreur was voor vele Duitse Joden de reden om hun heil en veiligheid te zoeken in andere landen. Voor hen die het zich konden veroorloven was een reis per cruiseboot naar Amerika of Canada de oplossing, maar vele minder bemiddelden probeerden de nazi’s te ontvluchten naar een buurland. Kleermaker Heinz Bontscheck probeerde in Nederland een nieuw leven op de bouwen. Omdat hij echter niet over de juiste papieren kon beschikken zocht hij zijn heil door onder te duiken als illegale buitenlander. Intussen deed hij wel enorm zijn best om, met hulp van verschillende goedgezinde Nederlanders, een bijdrage te leveren als kleermaker terwijl hij verwoed op zoek ging naar een verblijfsvergunning en een Nederlands paspoort.

Dit hele proces wordt in het boek door Pennewaard uitvoerig beschreven en de lezer krijgt een verdrietig en beklemmend gevoel wanneer alle vruchteloze pogingen de revue passeren. Keer op keer probeert Heinz het opnieuw en telkenmale wordt hij teleurgesteld. Zelfs een (voorgenomen) huwelijk met een Nederlands meisje hielp hem niet om aan de juiste papieren te komen. Uiteindelijk wordt Heinz zelfs als ongewenste vreemdeling in Westerbork opgesloten. Dit gebeurde allemaal vóórdat de nazi’s Nederland binnenvielen en veroverden. Het is wrang en bizar wanneer men beseft dat tijdens de oorlog vanuit Westerbork de treinen onder andere richting Auschwitz-Birkenau vertrokken. Uiteindelijk was de onfortuinlijke Heinz één van de gedwongen passagiers aan boord van zo’n trein.

Dat de aankomst en het verblijf in een vernietigingskamp wat doet met de psyche van een mens behoeft geen uitleg. Blijkbaar was dit ook het geval bij Bontscheck. De zachtaardige, liefdevolle en innemende Heinz veranderde in Birkenau, in de rol van Kapo en Blokoudste, in een brute sadist die gevreesd en gehaat werd door zijn medegevangenen. De positie die hij had hielp hem te overleven, ook al kon hij niet voorkomen dat zijn vrouw naar de gaskamer werd gestuurd. Na de oorlog probeert Bontscheck een nieuw leven op te bouwen in Australië, maar ook daar wordt Heinz ingehaald door de gruwelijkheid van de naziconcentratiekampen. Slachtoffers herkennen hem en sindsdien heeft hij geen rust meer.

Pennewaard doet een poging om het gedrag van Bontscheck in het kamp te duiden en te verklaren. Ondanks informatie, onder andere van ooggetuigen, die zij door uitmuntend onderzoek boven water gekregen heeft, kan zij slechts gissen naar de beweegredenen van Heinz. Mede omdat de hoofdrolspeler niets meer gevraagd kan worden; hij stierf al op 6 mei 1952, nog voordat er diepgaand onderzoek naar zijn zaak is gedaan.

"Van kleermaker tot kapo" is een buitengewoon bijzonder en intrigerend boek. Het is inderdaad een indringend oorlogsverhaal over onmenselijke morele dilemma’s, maar ook over wanhoop, liefde en overleven. Pennewaard heeft ervoor gezorgd dat de uitgebreide en complexe historie van Heinz Bontscheck voor de lezer op pakkende wijze wordt verteld. Een mening vormen over de persoon van Bontscheck is na het lezen van dit boek niet makkelijker geworden. De lezer blijft met ambivalente gevoelens zitten, maar wellicht is dát dan de winst van dit boek, omdat Heinz Bontscheck in ieder geval nooit meer vergeten wordt.