Na de verovering van Nederland, België en Frankrijk in de lente van 1940 wilde Adolf Hitler spoedig de oversteek maken naar Engeland, wetende dat de Britse Eilanden als ‘stepping-stone' konden worden gebruikt door de geallieerden in hun ambities om een invasie van het Europese vasteland vorm te geven. Na het verlies van de strijd in de lucht tijdens de Battle of Britain (10 juli 1940-31 oktober 1940) en de ambities om het op te nemen tegen de aardsvijand Rusland, was het voor de nazi’s duidelijk; de Westkust van het Europese vasteland moest worden beschermd tegen een mogelijk Tweede Front.

Uit angst voor een geallieerde invasie beginnen de Duitsers al snel met de Neue Westwall (december 1941). Voortschrijdende inzichten over o.a. het aantal en de vorm van de te construeren bunkers maakten dat het project een gangbare andere naam kreeg in augustus 1942: de Atlantikwall.

De constructie van de Atlantikwall heeft voor de Nederlandse kuststreek dramatische gevolgen; vanaf 1942 worden honderdduizenden bewoners naar elders geëvacueerd. Zij woonden in het zogenaamde Sperrgebied en hun huizen stonden te dicht bij de Duitse verdedigingslinie (de Duitsers hielden niet van pottenkijkers) óf moesten simpelweg plaatsmaken voor de aanleg van bunkers, tankgrachten en mijnenvelden. Gevolg was dat er vijftienduizend woningen en andere gebouwen moesten worden afgebroken.

De dramatische aspecten van deze geschiedenis horen bij de minst belichte in de Nederlandse geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Dit vrijwel onbekende verhaal is voor het eerst gedocumenteerd op basis van uitgebreid onderzoek door Geert-Jan Mellink, Peter Saal en Steven van Schuppen.

Zij beschrijven hoe de organisatie van dit gigantische project langzaam op gang kwam. Hoewel in sommige stadia nog chaotisch (bijvoorbeeld bij het opruimen van gesloopte bouwwerken) beschrijft het boek hoe de procedures en (administratieve) processen vaak tot in detail georganiseerd waren. Hoe mensen huis en haard moesten verlaten en daarvoor wel een compensatie ontvingen, maar dat die compensatie haast nooit opwoog tegen het verlies van iemands geboortehuis.

Op intrigerende wijze belicht het boek ook de samenwerking tussen de bezetter en Nederlandse aannemers die de daadwerkelijke sloop- en bouwwerkzaamheden uitvoerden. Bouwvakkers werden vaak buitengewoon goed betaald.

Intussen veranderde het landschap langs de Nederlandse kuststrook voor altijd. Bossen, woningen en monumentale panden als kerken verdwenen voor altijd van de kaart en uit het straatbeeld. Wat er voor terugkwam waren meestal lelijke kale vlaktes. Plaatsen als Katwijk, Den Helder, Den Haag en Hoek van Holland zouden nooit meer hetzelfde worden. Bijkomende zaak was dat in de lente van 1944 de Duitsers grote delen van Zeeland onder water zetten. Dat betekende voor zestigduizend mensen ook een gedwongen vertrek.

Van al de ontheemden werden tienduizenden mensen geëvacueerd naar het oosten en het noorden van Nederland. Soms werden ze bij mensen thuis ingekwartierd. Vaker werden ze in leegstaande gebouwen en opvangkampen geplaatst. Het spreekt voor zich dat dit voor velen een behoorlijke psychische impact heeft gehad. De vele aspecten worden door de auteurs op pakkende wijze beschreven, vaak met voorbeelden.

Het boek bevat talloze, vaak nog nooit gepubliceerde foto’s. Daarnaast is het boek gelardeerd met documenten en kaartmateriaal.

Auteurs Mellink, Saal en van Schuppen hebben van een relatief onbekend onderwerp een fantastisch tijdsdocument gemaakt. De ontruiming en de afbraak van de Nederlandse kuststreek verdient de aandacht die dit boek geeft. Het boek is op prettig leesbare wijze geschreven. De schrijvers hebben na hun grondige onderzoek van talloze bronnen een boek gemaakt dat een absolute aanrader is. Voor velen lijkt, door het ontbreken van bijvoorbeeld heroïsche gevechtsactiviteiten, het onderwerp wellicht niet ‘spannend’ genoeg. Tegen hen zou ondergetekende willen zeggen: koop en lees het boek, het zal een ware eyeopener voor u betekenen.