Frank Seberechts is niet de eerste de beste. Hij studeerde nieuwste geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen en aan de Universiteit Gent. Hij is diensthoofd onderzoek van het ADVN (Archief, Documentatie en Onderzoekscentrum voor het Vlaams-nationalisme) en publiceert over de Vlaamse beweging, het Vlaams-nationalisme en België tijdens de Tweede Wereldoorlog. Seberechts liet in 1994 voor het eerst echt van zich horen met het boek "Ieder zijn zwarte. Verzet, collaboratie en repressie". Dit handelde over de naoorlogse afrekening met Belgische collaborateurs, een tot vandaag gevoelig thema in België. Zijn belangrijkste historische bijdrage is ongetwijfeld "Gewillig België. Overheid en Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog" dat hij samen met enkele auteurs in 2007 schreef. Deze studie is hét standaardwerk over de Jodenvervolging in België en vooral over de rol van de Belgische overheid daarin.

Met zijn nieuwe boek neemt Seberechts een minder bekende, maar opnieuw gevoelige episode uit de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog onder de loep. Wanneer op 10 mei 1940 België door Duitsland werd aangevallen, liet de Belgische overheid duizenden inwoners arresteren. Waarom? Omdat ze nationaalsocialist, communist, rexist, Vlaams-nationalist of simpelweg van vreemde afkomst waren. Allen werden ze beschouwd als verdacht. De angst voor een vijfde kolonne zat er duidelijk diep in. Sommigen bleken inderdaad spionnen te zijn, maar helaas waren de meeste arrestanten onschuldig. Vele van hen waren zelfs Joods. De autoriteiten brachten hen met de zogenaamde spooktreinen naar gevangenissen of interneringscentra in Frankrijk of Engeland. Tientallen overleefden deze periode niet. Eén van de meest bekende onder hen was Joris Van Severen. Hij was de stichter van het Vlaams-nationalistische Verdinaso en dus verdacht. Hij werd, samen met 20 anderen, zonder enige vorm van proces door zijn Franse bewakers geëxecuteerd. Het is helaas geen alleenstaand geval.

Seberechts stelt de terechte vraag: "Hoe is het mogelijk dat in een democratisch en parlementair regime met een onafhankelijk magistratuur de verschillende overheden een operatie opzetten waarbij duizenden mensen worden aangehouden, opgesloten, mishandeld en zelfs worden gedood?" Die operatie was trouwens al voor de oorlog voorbereid. De verantwoordelijken kunnen zich dus niet achter het excuus verschuilen dat het hier ging om overhaaste beslissingen ingegeven door de paniek van het moment. "Typisch voor crisissituaties is dat de wet niet strikt wordt nageleefd en dat alle controle hierop wegvalt", vertelt Seberechts in een interview. "Daaraan kunnen ook democratische staten zich schuldig maken, met als alibi dat dit noodzakelijk is voor de veiligheid van het land en van de instellingen. Het is een moeilijke afweging maar in dit geval was de macht van Duitsland te groot."

Via verschillende besluitwetten creëerde de Belgische overheid de mogelijkheid om in oorlogstijd persoonlijke rechten en vrijheden aan banden te leggen. Seberechts toont aan dat, omdat deze hele actie al voor de oorlog werd voorbereid, maar niet helemaal voltooid was, lagere overheden eigen initiatieven namen wat willekeur en machtsmisbruik in de hand werkte. De regering deed weinig of niets om dat recht te zetten.

Verder toont Seberechts aan hoe de lijst met namen van verdachten tot stand kwam. Daarin speelde vooral de Staatsveiligheid een belangrijke rol, maar ook de burgerlijke parketten waren betrokken. Vaak gebruikte men criteria die weinig te verantwoorden waren. Zo moesten vluchtelingen kunnen bewijzen dat ze in hun land van herkomst gevaar liepen. Dat was echter vaak niet mogelijk. Omdat de Belgische overheid er steeds meer van overtuigd geraakte dat er zich onder die migranten spionnen bevonden, verstrengde ze haar opvangbeleid. Vreemdelingen waren de grootste verdachten en werden massaal gearresteerd en vervolgens gedeporteerd. Omdat vele onder hen Joden waren, had dit tot verschrikkelijk neveneffect dat hun opsluiting in Franse interneringskampen slechts een tussenstop naar Auschwitz was. Seberechts concludeert dat slechts in een beperkt aantal gevallen de aanhoudingen te verantwoorden waren, maar dat op grote schaal werd geblunderd en bijgevolg vele onschuldigen op transport belandden.

Wanneer België zich eind mei overgaf, kwam er een einde aan de arrestaties op het Belgische grondgebied. De capitulatie van koning Leopold III zorgde er echter niet voor dat er ook een einde werd gemaakt aan het uitzichtloze lot van de vele weggevoerden. Ook op hun moeizame terugtocht gaat Seberechts in. Door de vele anekdotes brengt hij het verhaal zoals dat door de betrokkenen zelf werd beleefd. Dat maakt het meer dan 70 jaar na datum heel concreet en tastbaar voor de lezer. Helaas gaat het evenwicht soms verloren en ontbreekt het aan kadering in het grotere geheel.

Een opvallend hoofdstuk handelt over Belgisch Congo. Ook hier werden buitenlanders (Duitsers, Italianen,...) als verdacht beschouwd en opgesloten in interneringskampen. Ook hier waren er tal van misbruiken. Net als bij de arrestanten in België maakten de betrokken ambtenaren en bewakers zich schuldig aan een slechte behandeling (diefstal, onaanvaardbaar taalgebruik en zelfs mishandelingen) van de opgepakte burgers. Er was echter één groot verschil: hier greep de overheid wel in. Zo liet gouverneur-generaal Ryckmans aan een provinciegouverneur weten dat "de geïnterneerden geen veroordeelden zijn. Ze zijn niet van hun vrijheid beroofd om een straf te ondergaan. Ze zijn het voorwerp van een veiligheidsmaatregel [...]". Door deze vergelijking toont Seberechts nogmaals duidelijk aan hoe fout het is gelopen met de Belgische weggevoerden.

Deze hele episode is door een deel van de Vlaamse Beweging graag gebruikt en misbruikt. Het was de ideale propaganda tegen de gehate Belgische staat en werd zelfs gebruikt om de collaboratie te verdedigen. De arrestaties van heel wat Vlaams-nationalisten zouden immers heel wat gelijkgezinden aangezet hebben tot collaboratie. Die mythe wordt door Seberechts ontkracht.

Dit nieuwe boek van Seberechts is een aanrader, omdat hij hierin op zeer genuanceerde wijze zowel de rol van de Belgische staat, als die van Frankrijk en Groot-Brittannië in deze onverkwikkelijke geschiedenis aan bod brengt. Te lang werden deze aanhoudingen en wegvoeringen afgedaan als een accident de parcours in het verzet van België tegen de Duitsers. Dankzij Seberechts krijgt deze donkere bladzijde uit de Belgische geschiedenis eindelijk de nodige aandacht. Dat is uiteindelijk waar het belang van geschiedschrijving ligt: de waarheid in al zijn nuances aan het licht brengen.