Op 10 mei 1943 stapte het echtpaar Kohnstam met hun zesjarige zoontje Pieter aan boord van het passagierschip Cabo de Buena Esperanza (Kaap de Goede Hoop) dat hen van Barcelona naar Argentinië zou brengen. Het inschepen was een feestelijke aangelegenheid met muziek, drank en opgewekte mensen. Tijdens de lange reis ontbrak het de Kohnstams aan niks; de eetzaal, bars en hutten waren van alle gemakken voorzien. De luxe ambiance en de vakantiestemming aan boord stonden in groot contrast met het afgelopen jaar waarin het gezin een hachelijke reis door bezet Europa had gemaakt om te ontsnappen aan de Jodenvervolging. Na de zenuwslopende reis vanuit Amsterdam naar Spanje, waarin ze voortdurend op hun hoede waren geweest, zaten ze nu eindelijk aan boord van het schip dat hen naar de vrijheid zou brengen.

In “Vlucht naar de vrijheid” beschrijft Pieter Kohnstam hoe hij met zijn ouders wist te ontsnappen uit bezet Europa. Hij begon met schrijven in 2002, nadat huizen van Joden in zijn woonplaats in Florida waren beklad met antisemitische leuzen en uit woede omdat mensen de Holocaust ontkenden. Zijn verhaal zou moeten waarschuwen tegen de gevolgen van discriminatie en haat. Omdat hij tijdens de oorlogsjaren te jong was om er veel herinneringen aan te hebben, baseerde hij zich op de herinneringen van zijn ouders. Hij reisde enkele keren naar Europa om opnieuw plaatsen te bezoeken en bepaalde stukken van de tocht die hij zestig jaar geleden met zijn ouders maakte te herbeleven.

In deze tijd van vervolging en verraad is het bijzonder dat de Kohnstams slaagden in hun ontsnapping en door hoeveel mensen ze daarbij werden geholpen. Soms wordt dit misschien iets te rooskleurig weergegeven, want de Kohnstams waren niet arm en hebben veel betaald voor de hulp die ze kregen. Desondanks worden er in het boek ook genoeg mensen genoemd die hen zonder eigenbelang en uit medemenselijkheid en oprechte sympathie hielpen met gevaar voor eigen leven. Door hun moed en doorzettingsvermogen, maar bovenal door de hulp die ze kregen en een flinke dosis geluk wisten de Kohnstams uit handen van de nazi’s te blijven en te overleven. Dat maakt dit verhaal verschillend van dat van Anne Frank, het buurmeisje van de Kohnstams toen ze nog in Amsterdam woonden. Weliswaar werden zij en haar familieleden bij het onderduiken ook geholpen door niet-Joodse Nederlanders, maar hun geschiedenis wordt bepaald door het verraad dat hen uiteindelijk in een concentratiekamp deed belanden, waar enkel Otto Frank overleefde.

“Vlucht naar de vrijheid” is een avontuurlijk, maar tegelijkertijd beklemmend verhaal dat prettig leesbaar is voor een grote doelgroep, waaronder ook kinderen uit de hogere groepen van het basisonderwijs. De afschrikwekkende en deprimerende sfeer uit sommige andere boeken over dit onderwerp ontbreekt. Desondanks komt de waanzin van de Jodenvervolging duidelijk naar voren wanneer Pieter Kohnstam beschrijft hoe hij en zijn ouders telkens nét uit handen van de nazi’s en hun handlagers konden blijven. Het boek bevat een duidelijke boodschap en roept op tot medemenselijkheid en behulpzaamheid, ongeacht het geloof, het ras of andere achtergronden van de hulpbehoevende. Belangrijk is om te beseffen dat de vele hulp die de Kohnstams kregen, miljoenen anderen in die tijd ontbrak. De schrijver gaat op hun lot niet uitgebreid in – veel overlevenden van de Holocaust hebben een schuldgevoel dat zij overleefden en miljoenen anderen niet – maar toont wel duidelijk aan waartoe de hulp van anderen geleid heeft: zijn overleving en vrijheid.