Tijdens de Tweede Wereldoorlog bewees Zwitserland nazi-Duitsland een grote dienst. Het land nam overstelpende hoeveelheden door de nazi's uit de bezette gebieden geroofd goud af en leverde zo de noodzakelijke harde Zwitserse franken voor de Duitse oorlogsindustrie. Na de oorlog moest een financiële injectie van 250 miljoen frank in de wederopbouw van Europa Zwitserland vrijwaren voor alle toekomstige claims op oorlogsgoud. Het is voor de Zwitsers een lucratieve deal gebleken, waarop zij zich bij latere claims vaak met succes konden beroepen.

Ook vanuit Nederland voerden de nazi's en hun Nederlandse helpers tussen 1940 en 1945 maar liefst 146 ton goud naar de Reichsbank in Berlijn af. Het was afkomstig van de Nederlandsche Bank en van Nederlandse burgers, die destijds braaf hun gouden tientjes aan de nieuwe overheid afstonden. Van al dat goud bevindt zich nu nog altijd 61.000 kilo bij Zwitserse banken. Het is inmiddels zo'n twee miljard euro waard. Dat geld zullen we waarschijnlijk nimmer terugzien. In 2000 besloot het tweede paarse kabinet van verdere claims aan Zwitserland af te zien, waarmee bijna stilzwijgend een einde kwam aan eerdere vergeefse pogingen om nog iets van het Nederlandse oorlogsgoud terug te krijgen.

Deze historische gebeurtenissen inspireerden journalist/schrijver Roel Janssen tot de dit jaar verschenen thriller "Fout goud". Janssen, jarenlang financieel-economisch journalist bij de NRC, heeft inmiddels meerdere (non)fictieboeken over veelal economische onderwerpen op zijn naam staan, waaronder enkele thrillers. Gefascineerd door 'de grootste goudroof uit de Nederlandse geschiedenis' en verbijsterd door Zwitserlands dubieuze rol tijdens en na de oorlog, ging hij op zoek naar het mogelijke verhaal achter de feiten. "Fout goud" is de fictieve neerslag van die zoektocht naar een minder bekend, maar des te spannender stuk Duitse en Nederlandse nazigeschiedenis.

Centraal in Janssens verhaal staat de boomlange en atletische Uruzgan-veteraan Elmer van der Breggen. Die is stomverbaasd als hij op een dag vijftien gouden tientjes van zijn oma erft. Van de Tweede Wereldoorlog weet hij niets, van de oorlog in zijn hoofd des te meer. Daar worstelt hij na traumatische ervaringen nog dagelijks mee en genezen is hij allerminst. Pas als hij ontdekt dat zijn grootvader tijdens de bezetting een hoge positie bij de Nederlandsche Bank bekleedde, krijgt hij enig idee van de herkomst van zijn erfenis. Zijn nieuwsgierigheid is gewekt en in plaats van zijn erfenis (toch een aardig autootje waard) te gelde te maken, besluit hij de zaak tot op de bodem uit te zoeken.

Met de hulp van zijn partner Lonneke, twee door geld en genoegdoening gedreven excentriekelingen en een onweerstaanbare "Frau Professorin" ontrafelt Elmer langzaam maar zeker het geheim achter het geërfde goud. Hij reist af naar Berlijn en Bern, achterhaalt lang verzwegen familiegeheimen, belandt in kringen van Zwitserse bankiers en levensgevaarlijke neonazi's en moet heel wat bange uurtjes, intimidaties, vechtpartijen en ondergrondse avonturen doorstaan. Niet voor niets gelukkig. Het spectaculaire sluitstuk van alle avonturen liegt er niet om.

"Fout goud" is een aardig voorbeeld van "faction". De auteur slaagt erin om op basis van research en eigen verbeelding vrij abstracte historische gebeurtenissen tot een goed lopend verhaal om te smeden. Feit en fictie, heden en verleden wisselen elkaar daarbij af en fictieve en historische personages vullen elkaar aan. Wel moet gezegd dat de actiescènes nogal clichématig en soms langdradig zijn. Iets meer 'suspense' had het boek goed gedaan. Net zoals de personages iets meer diepgang hadden mogen krijgen. Elmer bijvoorbeeld. Hij is het niet bijster originele prototype van een 'gezonde Hollandse jongen', wiens viriliteit ons tot vervelens toe wordt ingepeperd. Natuurlijk slaat hij er (ondanks zijn kunstbeen - in Uruzgan verloor hij zijn onderbeen) vrolijk op los en natuurlijk is zijn verliefdheid op de sexy Lonneke geen beletsel voor een affaire met de knappe Berlijnse hoogleraar, die hem niet alleen inwijdt in de recente Duitse geschiedenis maar ook in haar bedgeheimen. En natuurlijk vergeeft Lonneke hem dat.

Zulke details zijn een flauw sausje over de verder ingenieuze mix van intriges en historische feiten. Die feiten en zijn verontwaardiging over het Zwitserse wangedrag brengt de auteur prima voor het voetlicht. Dat blijkt wel uit de Kamervragen die naar aanleiding van het boek zijn gesteld - voor een thriller een niet geringe prestatie. En hoewel de antwoorden van minister Dijsselbloem van Financiën weinig hoopgevend zijn, je weet maar nooit of Zwitserland niet ooit toch nog eens met (een deel van) 'ons' goud over de brug komt. Daaraan zou Janssen met zijn faction-thriller dan maar mooi hebben bijgedragen.