Veel waren het er niet. Britse vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog meededen aan levensgevaarlijke missies naar het bezette Europa en zo de geallieerde invasie op het vasteland meehielpen voorbereiden en uitvoeren. Maar ze bestonden. Heldhaftige vrouwen die keihard vochten en niet voor hun mannelijke collega’s onderdeden. Zij werkten als agent van de Special Operations Executive (SOE), een van de geheime diensten van de Britse regering, of als piloot in dienst van de Air Transport Auxiliary (ATA), een soort transportdienst van de Royal Airforce (RAF). Velen van hen overleefden de oorlog niet.

Dit tot de verbeelding sprekende historische gegeven inspireerde de Amerikaans-Britse auteur Elizabeth Wein (1964), zelf een gepassioneerd amateurpilote, tot haar roman "Codenaam Verity". Hierin staan twee jonge vrouwen centraal: de vriendinnen Julia Beaufort-Stuart en Maddie Brodatt, die in de maalstroom van de oorlog voor hun moed een hoge prijs betalen. Vrouwelijke heldenmoed en de waarde van vriendschap in barre omstandigheden zijn de hoofdthema’s van dit avontuurlijke oorlogsverhaal.

In het eerste deel van de roman maken we kennis met de Schotse Julie alias ‘Verity’. Het is november 1943. De stoere en aantrekkelijke SOE agente vecht voor haar leven in de gevangenis van het (fictieve) plaatsje Ormaie, nadat ze in het door de Duitsers bezette Frankrijk in handen van de Gestapo gevallen is. Met een zekere dood in concentratiekamp Natzweiler-Struthof of Ravensbrück in het vooruitzicht toont ze zich bereid tot volledige samenwerking met de nazi’s: uitvoerig zet ze in haar cel in drie weken tijd het doel en de organisatie van haar missie op papier. De waarheid en niets dan de waarheid wil en zal ze spreken.

Zo komen we te weten wat er aan Julies arrestatie voorafging. Haar gedetailleerde verklaring aan het adres van de nazi’s, afgewisseld met herinneringen aan de avonturen met haar hartsvriendin Maddie en haar ervaringen als gevangene van dat ‘stelletje achterlijke moffen’, vereist aanvankelijk echter wel het nodige doorzettingsvermogen van de lezer. Debet hieraan zijn vooral de literaire vorm- en stijlmiddelen die Wein haar protagoniste voor haar bekentenis laat gebruiken. Zo schrijft Julie afwisselend in de ik-vorm en in de derde persoon over zichzelf en gebruikt ze veel dialogen. In de tijd en ruimte waarin ze zich bevindt werkt die vorm onevenwichtig en verwarrend, waardoor deze verklaring annex memoires en dagboek maar langzaam wil vlotten.

Niet té langzaam, gelukkig. Want intrigerend is Julies relaas zeker en stukje bij beetje word je er toch ingezogen. Wein (Julie) maakt de lezer deelgenoot van de macabere en beklemmende sfeer in een Gestapocel en we voelen de impact van de gruwelijke nazimethoden om gevangenen tot spreken te dwingen bijna aan den lijve. Wie is deze jonge agente eigenlijk, vragen we ons gaandeweg af, die in "Chateau de Bordeaux", de martelkamer van de plaatselijke Gestapo, met haar schrijfsels als een Faust steeds kleine stukjes van haar ziel aan de vijand verkoopt, zoals haar kwelgeest SS-Hauptscharführer Amadeus von Linden fijntjes suggereert? Wat drijft haar? Wie is Von Linden? En wie is Julies bewaakster, de Duitse Fräulein Engel, die elke letter van Julies verklaring voor Von Linden vertaalt en samen met hem de notities spelt? In hun handen en in die van de Franse collaborateur SS-Scharführer Etienne Thibaut ligt Julies lot bezegeld. Hoe zal dit aflopen? Dat lezen we in het tweede deel van de roman, als de ATA pilote Maddie, alias ‘Kittyhawk’, aan het woord komt. "Codenaam Verity" laat zich dan inmiddels lezen als een heuse pageturner, met vaart geschreven en spannend tot de laatste bladzijden met de ingenieuze ontknoping.

Net als massa’s andere schrijvers maakt Elizabeth Wein dankbaar gebruik van de Tweede Wereldoorlog als het decor voor een historische roman. Met haar twee vrouwelijke avonturiers als hoofdpersonen heeft Wein (een auteur met een naar eigen zeggen door avonturen geobsedeerde fantasie, die al meer avontuurlijke romans op haar naam heeft staan) zonder meer een originele invalshoek gekozen; dankzij uitvoerige research vertelt ze een geloofwaardig verhaal over een betrekkelijk onbekend fenomeen. Minder origineel is de uitwerking van de karakters en de voor de hand liggende hoofdthema’s vriendschap en moed. De bijzondere verrichtingen van Julie en Maddie ten spijt, bijna nergens ontstijgt "Codenaam Verity" de bekende clichés van het gemiddelde ‘spannende jongensboek’.

Maar dat heeft Wein met deze "Young adult" roman misschien ook niet voor ogen gehad. En er staat tegenover dat zij door een vaak ingetogen schrijfstijl volgens het principe ‘show, don’t tell’ toch heel aardig de sfeer van de oorlog en de keuzes en dilemma’s van degenen die er een actieve rol in speelden, weet over te brengen. Dat en de mogelijkheid om je met de jeugdige hoofdpersonen te identificeren, maken "Codenaam Verity" tot een aantrekkelijke en uitdagende roman voor jonge lezers met belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog. Voor docenten in het middelbaar onderwijs biedt Weins boek ten slotte de mogelijkheid om een aantal pregnante gebeurtenissen uit de oorlog te bespreken en te verduidelijken.