Kort na de Duitse inval vond in het Poolse dorpje Konskie op 12 september 1939 een slachting plaats. Uit wraak voor de dood van vier kameraden werden de Joodse inwoners uit het gehucht door Wehrmachtsoldaten gedwongen om met de blote handen graven te delven voor de gesneuvelde strijdmakkers. Nadat ze hiermee klaar waren, werden de grafdelvers bijeengedreven en gefusilleerd. Geen bijzondere gebeurtenis, want de Duitse inval in Polen ging gepaard met vele van dergelijke misdaden. Toch was er iets bijzonders aan deze brute slachtpartij: er was een Duitse vrouw bij aanwezig. Deze vrouw, gekleed in een elegant ‘fancy’ partizanenuniform met hoge laarzen, was vermoedelijk de enige Duitse vrouw die in Polen aanwezig was bij een gebeurtenis die nog maar een voorbode was van de systematische vernietiging van de Europese Joden die in de daaropvolgende jaren zou volgen. Ze heeft waarschijnlijk nog geprobeerd om een einde te maken aan het agressieve optreden van de Duitse soldaten, maar ze moest haar mond houden. “Schiet dat wijf overhoop!” werd er mogelijk zelfs geroepen. Degene die dit riep, zal zich niet goed beseft hebben dat dit “wijf”, regisseuse Leni Riefenstahl, een persoonlijke vriendin van Adolf Hitler was.

Voordat Riefenstahl met de ‘Sonderfilmtrupp Riefenstahl’ naar Polen vertrok om de Duitse oorlogsinspanningen te filmen, regisseerde zij enkele propagandafilms in opdracht van de nazi’s, waaronder “Triumph des Willens” (1935), een verslaglegging van de Reichsparteitag in 1934, en “Olympia” (1938), een tweeluik over de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Zowel toentertijd als na de oorlog waren de reacties over haar “nazi”-films sterk wisselend. Na de oorlog verweet men haar dat zij had gewerkt voor de nationaal-socialisten. Haar persoonlijke relatie met Adolf Hitler, één van de grootste oorlogsmisdadigers aller tijden, was in de naoorlogse tijdgeest voor vele mensen nog moeilijker te verkroppen. Maar Riefenstahl werd niet alleen verguisd, maar ook geroemd vanwege haar vernieuwende en artistieke filmkwaliteiten. Tot haar dood in 2003 werd Riefenstahl geconfronteerd met haar nazi-verleden. Ze is er nooit helemaal in geslaagd om mensen ervan te overtuigen dat zij zich niet bewust was van de misdadigheid van het nationaal-socialisme en dat haar niks te verwijten valt. Haar prestaties als regisseuse werden daarentegen in de loop der tijd steeds meer geroemd. De waardering voor de regisseuse Riefenstahl en de verguizing van Riefenstahl als vriendin van de Führer, loopt als een rode draad door het boek “Leni Riefenstahl, De macht van het beeld - De onmacht van het woord” van Thomas Leeflang.

In dit boek staat Leeflang hoofdzakelijk stil bij de carrière van Riefenstahl. Dat is natuurlijk ook niet gek omdat deze vrouw een workaholic was die zelfs op hoogbejaarde leeftijd nog actief was als filmmaakster. Kort voor haar 100ste verjaardag, maakte ze voor haar film “Impression unter Wasser” (2002) nog filmopnamen onder water. Over een carrière die begon in de jaren ’20 en eindigde in 2003 – Leni Riefenstahl overleed in 2003 op 101-jarige leeftijd – valt een heleboel te vertellen, maar Leeflang heeft deze biografie kunnen beperken tot 240 pagina’s. Daarbij gerekend zijn ook enkele fotopagina’s, het register en de bijlagen, waaronder een overzicht van het werk van Riefenstahl en een chronologische samenvatting van haar leven. De pagina’s die overblijven, zijn voor Leeflang echter prima toereikend om het levensverhaal van Riefenstahl te vertellen. Hij gaat uitgebreid in op haar belangrijkste films, haar positie in het Derde Rijk en haar moeizame eerherstel in de jaren na de oorlog. Leeflang richt zich met zijn schrijfstijl heel persoonlijk tot de lezer en mede daardoor is zijn boek zeer prettig leesbaar, ook voor mensen die nog nauwelijks of niet gehoord hebben van Riefenstahl.

Het meest sterke punt van dit boek is dat Leeflang erin geslaagd is om een controversiële persoon als Riefenstahl heel objectief te beschrijven. Hij geeft weliswaar veelvuldig de mening van andere personen over Riefenstahl weer, maar zijn eigen mening over haar speelt nauwelijks een rol. Hij heeft niet getracht om Riefenstahl in een nog kwader daglicht te stellen, maar hij heeft zijn boek ook absoluut niet geschreven om de cineaste op te hemelen of haar betrokkenheid bij het Derde Rijk goed te praten. Leeflang geeft een heleboel feiten, bekrachtigd of ontkracht de mening van anderen, maar laat het oordelen over aan de lezer zelf.

Was Leni Riefenstahl een nazi of was ze slechts een meeloper? Een feit is dat ze van de misdaden van het Derde Rijk geweten heeft, zoals onder andere blijkt uit haar toevallige aanwezigheid bij de slachtpartij in Konskie, maar dat ze hier zelf geen enkele invloed op heeft gehad. Ze was een artieste die werkte voor een misdadig regime, maar maakt dat haarzelf tot een misdadigster? Dat is een vraag die gelukkig heel genuanceerd aan bod komt in van het boek “Leni Riefenstahl , De macht van het beeld - De onmacht van het woord”. Na het lezen van dit boek zal de twijfel blijven bestaan, maar hebben we ook gelezen over een heel indrukwekkende vrouw. Een vrouw met doorzettingsvermogen, enorme ambities en veel creativiteit die zich helaas tien jaar van haar zeer lange carrière liet verleiden door de kansen en mogelijkheden die het nationaal-socialisme en Adolf Hitler haar boden.