Twee mensen die met hun talenten ongewild meer kapot maken dan hen lief is. Het zou een verhaallijn kunnen zijn die zich in onze tegenwoordige tijd afspeelt, maar dat is in “Goede mensen” niet het geval. De Israëlische auteur Nir Baram (1977) situeert zijn verhaal aan het eind van de jaren dertig en begin jaren veertig in twee dictaturen: nazi-Duitsland en Sovjet-Rusland. Het begint met de Kristallnacht (november 1938) en eindigt met de Duitse inval in de Sovjet-Unie (juni 1941). De ene hoofdpersoon is de Duitser Thomas Heiselberg, die in Berlijn werkt voor een gerenommeerd Amerikaans marktonderzoekbureau. Zijn tegenspeelster is de jonge Joodse Aleksandra Vajsberg uit Sint Petersburg, de dochter van ouders die door het communistische bewind aangemerkt zijn als vijanden van het volk. Als ondervraagster van de NKVD, de Sovjetveiligheidsdienst, maakt Aleksandra later zelf deel uit van het onderdrukkingapparaat. Beide personen kennen elkaar niet, totdat ze aan de vooravond van de oorlog tussen hun vaderlanden door hun werk bij elkaar gebracht worden. Dan slaat het noodlot toe.

In de jaren dertig is Thomas Heiselberg het grote talent van de internationale Amerikaanse firma Milton in Berlijn. In opdracht van grote ondernemingen, zoals Daimler-Benz, houdt hij zich bezig met onderzoek naar het Duitse koopgedrag. Daarbij maakt hij gebruik van de beginselen van de psychoanalyse, die hij naar eigen zeggen vermengt met de principes van Duitse filosofen. Dit om de nazi’s niet voor het hoofd te stoten, want psychoanalyse wordt door hen als Joodse wetenschap beschouwd. Vanwege de oorlogsdreiging trekt de Amerikaanse firma zich terug uit Berlijn. Van de één op andere dag is Heiselberg niet meer de succesvolle onderzoeker die hij was en staat hij op straat. Het nazi-regime biedt hem nieuwe kansen. Binnen het Duitse bestuur is er aan de vooravond van de inval in Polen grote belangstelling voor zijn studie naar de Poolse volksgeest, in het boek aangeduid als “het Model”. Opnieuw valt Heiselberg veel eer ten deel en hij wordt in dienst genomen van het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken. Maar dat zijn onderzoek gebruikt wordt ter rechtvaardiging van misdaden tegen het Poolse en Joodse volk, dat had hij van tevoren niet kunnen vermoeden.

De ouders van Aleksandra Vajsberg maken onderdeel uit van een clubje intellectuelen en dichters rond de gearresteerde dichteres Nadjezjda Petrovna. Als leden van de culturele en intellectuele elite zijn alle leden van de groep per definitie verdacht. Stuk voor stuk vallen ze in handen van de NKVD, mede dankzij Aleksandra. Zij speelt namelijk informatie door aan een vroegere schoolvriend die werkt voor de veiligheidsdienst. Haar motivatie om dit verraad te plegen zijn haar twee jongere broers. Ze wil voorkomen dat die naar een kindertehuis worden overgeplaatst als ook haar ouders gearresteerd worden. Door haar vrijwillige medewerking aan de arrestatie van haar ouders en hun vrienden denkt ze dit te kunnen voorkomen. Uiteindelijk treedt ze zelf in dienst van de NKVD en trouwt ze met de schoolvriend. Ze blijkt zeer talentvol in het waterdicht maken van (valse) bekentenissen. Bekentenissen die gemakkelijk te doorzien zijn als vals moeten namelijk worden vermeden. Grote missers kunnen in het buitenland immers de Sovjetrechtspraak in diskrediet brengen. Gaandeweg raakt Aleksandra steeds dieper betrokken bij de terreur en is er geen weg meer terug.

Nir Baram heeft een heel originele invalshoek gekozen om een verhaal te vertellen over hoe twee individuen zonder kwade bedoelingen betrokken raken bij de misdaden van de twee grote dictaturen van de vorige eeuw. De achtervolgingswaan van het Sovjet regime en de misdaden tegen de Polen en de Joden door nazi-Duitsland worden op beklijvende wijze door hem beschreven. Weliswaar komen er enkele bestaande historische personen en gebeurtenissen in voor en geeft de auteur een op de feiten afgestemde beschrijving van de steden waarin de hoofdpersonen zich ophouden, maar verder is het fictie. De lezer wordt aangemoedigd na te denken over de filosofische overpeinzingen die aan bod komen en over de vraag waardoor de hoofdpersonen in hun handelen gemotiveerd worden, terwijl je als lezer al lang ziet aankomen dat het wel mis moet gaan. Hoewel het boek meerdere meeslepende passages bevat, is het soms ook vrij abstract en verwarrend. Ook in de niet alledaagse hoofdpersonen is het moeilijk inleven. Het is een aanrader voor de lezer die zich literair wil verrijken, maar het valt te betwijfelen of de doorsnee liefhebber van oorlogsverhalen door deze roman geraakt zal worden.