De Vaterländischer Verdienstorden werd op 21 april 1954 ingesteld in de Deutschen Demokratischen Republik (DDR). Het kon worden verleend aan personen en instellingen die in de ogen van de regering van de DDR verdienstelijk hadden gemaakt voor het land en haar inwoners. De onderscheiding werd afgeschaft bij de hereniging van West- en Oost-Duitsland.
Formeel kon de onderscheiding worden verleend aan hen die zich bijzonder verdienstelijk hadden gemaakt:
- in strijd voor de Duitse arbeidersbeweging en in de strijd tegen het fascisme,
- bij de opbouw, de vestiging en versterking zowel als bij de bescherming van de Deutschen Demokratischen Republik,
- in strijd om de verdediging van de vrede zowel als bij de internationale inzet voor de Deutschen Demokratischen Republik.
De onderscheiding kon worden toegekend in drie klassen, Brons, Zilver en Goud en kende voor bijzondere verdienste een Erespeld. Elke klasse kon maar één keer verleend worden aan een persoon of instelling.