Niet elke film heeft de potentie om te verschijnen in de Nederlandse bioscopen en een kaskraker te worden. “The Grey Zone” is één van de films die niet gedraaid werd in de Nederlandse bioscopen, vermoedelijk omdat ongeveer in dezelfde periode dat deze film uitkwam “The Pianist” in de bioscopen te zien was. Inmiddels is “The Grey Zone” geruime tijd beschikbaar op DVD en wordt deze film regelmatig genoemd als een indrukwekkende en realistische film over de holocaust. De afgelopen jaren verschenen echter meerdere succesvolle en minder succesvolle films over de holocaust, de vraag is of deze film zich onderscheidt van deze andere films uit dit genre en of deze film bij kan dragen aan een correcte beeldvorming van deze verschrikkelijke periode uit de geschiedenis.

“The Grey Zone” is gedeeltelijk gebaseerd op het boek “Auschwitz: A Doctor's Eyewitness Account” van Miklos Nyiszli. Miklos Nyiszli was een Hongaarse joodse dokter die Dr. Mengele hielp bij het uitvoeren van gruwelijke medische experimenten op kampgevangenen in Auschwitz. De film speelt zich af in het vernietigingskamp Auschwitz II – Birkenau waar vele joden in de gaskamers de dood vonden. Bij de organisatie van de vernietiging van de joden in de kampen speelden Sonderkommando’s een belangrijke rol. Sonderkommando’s bestonden uit joodse gevangenen die in ruil voor een betere behandeling het Duitse kamppersoneel hielpen bij de vernietiging van hun medegevangenen. Zij begeleidden de gevangenen naar de gaskamers, ontruimden na het ‘douchen’ de gaskamers, transporteerden de lijken naar de ovens en vervolgens werden door hen de lijken verbrand in de verbrandingsovens. In ruil voor hun werkzaamheden kregen leden van een Sonderkommando beter te eten en drinken dan hun medegevangenen, hadden ze betere slaapplaatsen, werden ze beter behandeld door SS kampbewakers en verkregen ze tevergeefse hoop om deze verschrikkingen te overleven.

In deze film spelen enkele mannen uit het 12e Sonderkommando de hoofdrol. Dag in dag uit voeren deze mannen hun vreselijke taak uit in de hoop dat hun leven gespaard zal worden. Maar hun geweten speelt zich op en de mannen hebben het psychisch enorm zwaar met hun werkzaamheden. Daarnaast zijn er geruchten dat ook binnen een aantal weken de mannen van het Sondercommando vergast zullen worden om vervangen te worden voor nieuw aangekomen mannen. Er blijft weinig over van de hoop die de mannen hadden om te overleven en ze besluiten in opstand te komen.

De opstand van het 12e sonderkommando is erop gericht om één van de verbrandingsovens te vernietigen, zodat de capaciteit van het vernietiginskamp verminderd wordt en de levens van vele joden gespaard kunnen worden. De mannen van het 12e Sonderkommando moeten alleen oppassen dat hun plannen niet worden opgemerkt door de kampcommandant: SS-Oberscharführer Eric Muhsfeldt. Deze strenge en wrede kampcommandant is ondanks zijn alcoholverslaving zeer oplettend en heeft vermoedens dat zijn gevangen een opstand aan het voorbereiden zijn omdat er twee vrouwen uit het vrouwenkamp opgepakt zijn met explosieven in hun bezit.

Terwijl de mannen bezig zijn met hun werkzaamheden in de gaskamer vinden ze een meisje die de vergassing overleeft heeft. Samen met dokter Miklos Nyiszli proberen ze het meisje te verstoppen, maar hoe hou je een meisje in een vernietigingskamp verborgen voor de kampbewakers en wat is het nut om het leven van één meisje te redden terwijl dagelijks vele honderden joden de dood vinden? Bovendien zou het meisje een gevaar kunnen vormen voor de organisatie van de opstand

“The Grey Zone” is ongetwijfeld de meest neerslachtige film die verschenen is over de holocaust. In tegenstelling tot in films als “The Pianist”, “La Vita è Bella” en “Schindler’s List” zit in deze film geen schrijntje hoop of positivisme verwerkt en ligt de nadruk op de gruwelijke dood die vele joden vonden in Auschwitz. De zinloosheid van het redden van één joods meisje, een man die de lichamen van zijn eigen familieleden in de verbrandingsovens moet stoppen en een vrouw die op gruwelijke wijze door SS-ers wordt gemarteld, zijn enkele voorbeelden van de vele gruwelijke scènes die in de film voorbij komen. Uit de film blijkt duidelijk dat er in de vernietigingskampen voor het merendeel van de gevangenen geen hoop meer was, de dood overheerste in de vernietigingskampen.

Duidelijk komt in de film naar voren dat mensen in staat zijn tot vreselijke dingen om hun eigen leven te redden of enkele dagen langer te leven. De mannen van het Sonderkommando zijn hier een voorbeeld van, maar ook dokter Miklos Nyiszli verkoopt zijn ziel aan de duivel om zijn eigen leven en dat van zijn familie te redden. Zij waren gedurende de oorlog niet de enige joden die hun eigen leven konden redden ten koste van het leven van anderen, de strijd om te overleden was voor velen zo belangrijk dat het hen niet meer uitmaakte dat zij nauw betrokken waren bij de dood van vele anderen.

Ondanks dat het verhaal in de film erg realistisch is, komt het verhaal naar mijn mening niet enorm goed uit de verf. Vooral in het begin van de film is de verhaallijn erg onsamenhangend en chaotisch. Doordat de film in het begin chaotisch is, komen de karakters van de verschillende hoofdpersonen slecht naar voren. De manier waarop in deze film wordt omgegaan met de verschillende talen toont erg onprofessioneel. De buitenlandse accenten van de Engels sprekende hoofdpersonen hadden beter achterwege gelaten kunnen worden. De beelden in de film zijn erg grauw, enerzijds past dit enorm bij de film, anderzijds zijn de beelden qua kwaliteit niet te vergelijken met de schitterende beelden uit bijvoorbeeld “The Pianist” en uit andere recente films die zich afspelen gedurende de Tweede Wereldoorlog.

“The Grey Zone” is een film die zich onderscheidt van vele andere holocaustfilms door het gebrek aan hoop en positivisme in de film. Vanwege het gebrek aan hoop en de pessimistische verhaallijn is de film realistisch, maar zeker geen ‘feel good’ film die garant staat voor een gezellig avondje film kijken. De film zal vele mensen niet aanspreken doordat het grote publiek zich meer aangetrokken voelt tot films met een minder pessimistische inslag. In andere holocaustfilms wordt ook de nadruk gelegd op de verschrikkingen van de holocaust, maar altijd speelt ook hoop en overleving een belangrijke rol.

Het filmverhaal van “The Grey Zone” is realistisch en drukt je met je neus op de gruwelijke feiten, daarom zal de film zeker bijdragen aan een historisch correcte beeldvorming van de holocaust. “The Grey Zone” is echter een zwartgallige film met een onbevredigend slot en in die zin heeft de film veel minder indruk op me gemaakt dan andere holocaustfilms.