Tim Overdieks vader was als dwangarbeider tewerkgesteld in Duitsland. Zijn vader weigerde tot aan zijn dood op 55-jarige leeftijd over zijn ervaringen te spreken. Waarom? Tim Overdiek heeft drie jaar lang research gedaan om erachter te komen wat zijn vader beleefd had en waarom hij zo zwijgzaam was over de oorlog.

Ik had zelf ook een zwijgende vader. Tegen zijn wil bracht hij een jaar in Duitsland door in diverse kampen. Gevangengenomen door de lokale politie was hij, samen met honderden andere jonge mannen, via Kamp Amersfoort, in een Duits werkkamp terechtgekomen.

Het verhaal van Overdiek heeft opvallende paralellen met mijn ervaringen. Onze vaders hebben zeer weinig sporen nagelaten. In zijn geval een paar foto’s, een paar namen van lotgenoten, een paar terloopse opmerkingen, een echtgenote die wellicht meer wist. Zwijgende vaders. Sommige van de kinderen met wie Overdiek sr. tewerk was gesteld bleken schriftjes te hebben nagelaten waarin vaders heimelijk hun herinneringen opgeschreven hadden, en die leidden weer tot nieuwe sporen. Toen ik zelf mijn zoektocht afgesloten had en mijn boekmanuscript met vrienden deelde, bleek dat veel van mijn generatiegenoten soortgelijke ervaringen hadden. Het gold niet alleen voor kinderen van dwangarbeiders, maar ook nazaten van verzetshelden, van overlevenden van kampen, van collaborateurs, van gijzelaars. Een slechte relatie met de vader, spanningen thuis, kleinkinderen die meer te horen krijgen dan de kinderen, maar ook een gevoel dat vader tekortkomt en tegelijkertijd weten de kinderen dat hij er niets aan kon doen en zijn gedrag aan de oorlogservaringen te wijten is. Kortom, secundair oorlogstrauma. Kind van de oorlog. Een oorlog houdt niet op na het sluiten van de vrede.

In het boek beschrijft Overdiek, journalist en nu ook therapeutisch coach, hoe hij probeert informatie te verzamelen over de belevenissen van zijn vader in de oorlog. Hij was in 1943 vanuit Tilburg naar Krefeld afgevoerd, 30 kilometer over de grens. Daar werd hij tewerkgesteld in een staalfabriek, waar hij tot de bevrijding in 1945 verbleef. Er zijn een paar gezellige foto’s uit Duitsland van vader en zijn lotgenoten bewaard gebleven. Was het misschien niet zo erg? "Een rottijd", zo beschreven velen hun jaren in Duitsland, en ook Overdiek sr. Waarom dan lachende en redelijk weldoorvoede mensen op de foto’s? Propaganda? Alleen zulke foto’s kwamen door de censuur? In werkelijkheid probeerden veel dwangarbeiders terug te keren naar Nederland om daar onder te duiken, maar als men gepakt werd, kon dat leiden tot veel ergere kampen. Via allerlei sporen vindt Overdiek jr. de kinderen van betrokkenen, en hij praat met ze: kinderen van zijn vaders vriendengroep, kinderen van andere dwangarbeiders, de achterkleindochter van de nazi die verantwoordelijk was voor de dwangarbeid van Nederlanders, zelfs de dochter van de eigenaar van de Duitse staalfabriek. En hij kreeg vanuit de Verenigde Staten de jonge Duitssprekende Amerikaanse soldaat nog aan de lijn die orde in de situatie in Krefeld moest herstellen. Ene Henry Kissinger.

De mannen die na de oorlog terugkeerden naar Nederland, konden hun verhaal niet kwijt. Sommigen werden gezien als halve collaborateurs, en de achtergeblevenen vonden dat ze het zelf ook moeilijk gehad hadden, dus de terugkomers moesten niet zeuren. Het land moest weer opgebouwd worden. Het zwijgen werd waarschijnlijk van twee kanten in de hand gewerkt.

In hoeverre was Overdiek sr. eigenlijk gedwongen werk aan te nemen in Duitsland? Waren er ook mensen die vrijwillig of door de omstandigheden gedwongen naar Duitsland vertrokken? Tot welke categorie hoorde Overdieks vader? Overdiek probeert er op alle mogelijke manieren achter te komen, via archieven, interviews tot hallucinerende middelen.

Het zijn een hoop vragen die Overdiek jr. probeert te beantwoorden, en op een aantal vindt hij een gedeeltelijk antwoord. Hij komt niet veel te weten over zijn vader, maar een hoop over de dwangarbeiders, en het proces heeft geholpen om zijn vader beter te begrijpen. Zijn queeste is een goed gedocumenteerd, uiterst leesbaar en spannend boek geworden. Overdiek verklaarde in een interview met Vincent Krabbendam: "Ik heb de verhalen over mijn vader waar ik naar op zoek was niet gevonden. Maar door alles wat ik onderweg ben tegengekomen en heb geleerd, heb ik mijn vader wel weer in mijn hart kunnen sluiten."

Volgens de achterflap is het boek bedoeld als "eerbetoon aan die heel gewone jongens die terechtkwamen in de Duitse oorlogsmachine". Overdiek heeft niet alleen een hommage geschreven aan een onbekende groep oorlogsslachtoffers, maar ook een uitstekende beschrijving gegeven van een na de oorlog geboren zoon die met secundair oorlogstrauma kampt. Een uiterst herkenbaar verhaal voor kinderen, met name zonen, van de zwijgende vaders.