Het boek ‘De verliezers’ gaat over het kamp Vught van na de Tweede Wereldoorlog. Het begint in 1944, vlak voordat het zuiden van Nederland bevrijd wordt. En het eindigt als het kamp in 1949 wordt gesloten. Het is een interessant en vlot geschreven boek met soms schokkende details.

Verduijn begint haar boek in de tijd dat de geallieerden de grens van Nederland naderen, maar de Duitsers nog net de baas zijn in het kamp. Sommige gevangenen werden in die periode naar Sachsenhausen of Ravensbrück gebracht maar er werd ook een grote groep mannen nog snel geëxecuteerd. Op 22 september 1944 vertrok de Duitse kampcommandant met een groep krijgsgevangenen definitief uit Vught. Toen daarna een Schotse divisie het kamp binnenmarcheerde, was het leeg, op wat oude foto’s en brieven van kampbewoners na, beschrijft Verduijn. Het kamp was klaar voor hergebruik, ook al was het niet in een al te beste staat. Maar hergebruik was nodig, want er moest een plek worden gevonden voor duizenden collaborateurs die straf leken te verdienen.

Men was in het begin nog huiverig het kamp te hergebruiken. Het was immers een Duits kamp geweest. Het lijkt niet anders te hebben gekund, want er kwamen al snel diverse NSB’ers en SS’ers als gevangenen naar Vught, waaronder mensen die alleen maar wat kleine vergrijpen hadden begaan. In het boek vertelt Verduijn over een aantal van die mensen. Zo noemt ze een zogenaamde ‘Duitse meid’, die maar één keer kort verkering had gehad met een Duitser.

Direct na de oorlog werd er hard opgetreden tegen landverraders. Het is interessant te ontdekken dat SS’ers, NSB’ers, maar ook de (min of meer) onschuldigen, bewaakt werden door mannen die in hun gedrag niet veel afweken van het ‘sadistische gedrag van de Duitsers zelf’. Protesteren tegen de harde aanpak had niet veel zin. Klachten werden in die tijd vaak gebagatelliseerd.

Het kamp stroomde snel vol. Op 30 november 1944 zaten er al zo’n 10.000 gedetineerden vast, waaronder de kinderen die deel uitmaakten van gezinnen. Met de hongerwinter in aantocht zou het ook in Vught koud worden, terwijl de omstandigheden er al slecht waren. Alle barakken waren gevuld, met 50 gevangenen meer dan in de Duitse tijd.

Het boek laat zien hoe na de bevrijding van de rest van Nederland de regels over wie werd opgesloten, werden aangepast. Vrouwen van NSB’ers werden niet meer zomaar vastgezet en ‘Duitse meiden’ ook niet. Dat gold ook voor Duitsers die in Nederland woonden. Ook zij werden niet ‘zomaar’ meer opgepakt. Ze kwamen dus ook niet meer naar Vught. Voor de mensen die er wel zaten, bleven de omstandigheden in het kamp slecht. Een vrouw beschreef zelfs dat de vrouwen met wie ze zat opgesloten er zo slecht aan toe waren dat ze niet meer menstrueerden.

Er was simpelweg te weinig goed voedsel. En ook geweld bleef plaatsvinden binnen de hekken van het kamp. Verduijn staat in haar boek uiteraard uitgebreid stil bij het geweld van bewakers en komt daar een paar keer op terug in de verschillende periodes waarin ze het boek heeft ingedeeld. Als bijvoorbeeld een nieuwe groep bewakers naar het kamp komt, mannen die daarvoor in stoottroepen functioneerden, levert dat weer een stroom van geweld op. En net als de gevangenen die in de strafbarak zaten, ontkwamen ook de minder zware gevallen niet aan de haat van die bewakers.

Verduijn vertelt veel verhalen en kent veel details waardoor je je in de loop van het verhaal soms afvraagt of ze door de chronologische indeling niet te vaak verandert van onderwerp. Aan de andere kant gebeurde er, zoals blijkt uit het boek, zoveel en veranderde het beleid in het kamp zo vaak dat een chronologische indeling noodzakelijk lijkt. Het blijft hoe dan ook een zeer leesbaar boek dat door de vele details en invalshoeken boeiend is geworden.

Het kamp Vught was, zo lees je, een chaotisch georganiseerd kamp waarin men, ondanks verschillende pogingen tot verbetering er nauwelijks in slaagde fatsoenlijk beleid voor gevangenen en bewakers te ontwikkelen en uit te voeren. Landverraders kregen er klappen, een SS’er die voor moest komen, kon tijdens zijn rechtszaak, door mishandeling in het kamp, niet op zijn benen staan en de vele wisselingen van kampcommandanten leverden eigenlijk nooit een fatsoenlijk regime op. Ontsnappingen waren er aan de orde van de dag. Net als smokkel en ruilhandel. Soms verbeterde er iets en daar staat Verduijn dan uiteraard ook bij stil. Met alle verhalen in het boek geeft Marijke Verduijn een zeer veelzijdig en compleet beeld van wat er zich in kamp Vught afspeelde.