Operatie Greenup werd door een voormalige CIA-chef "verreweg de succesvolste" geheime missie genoemd die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Amerikanen werd uitgevoerd vanuit hun basis in de Italiaanse stad Bari. Drie agenten van het Office of Strategic Services (OSS) werden op 25 februari 1945 aan parachutes gedropt boven de Oostenrijkse Alpen, vlak bij de Italiaanse grens. Hun opdracht was om uit te vinden waarom de spoorwegverbinding tussen Oostenrijk en Duitsland operationeel bleef, ondanks herhaaldelijke geallieerde bombardementen op bruggen. In de winter van 1944-1945 werd nog gevreesd voor het spookbeeld dat nazi-Duitsland zich opmaakte voor een guerrillaoorlog vanuit de Alpenfestung, het laatste nazibolwerk in de Alpen. Het drietal werd midden in dit mogelijk toekomstige oorlogsgebied gedropt, hopende dat de door hun te verzamelen informatie iets kon bijdragen aan het versnellen van de geallieerde overwinning.

Schrijver Eric Lichtblau, van wie in 2014 in Nederland het boek ‘Nazi’s in Amerika’ verscheen, sprak in 2016 gedurende een middag met de toen 94-jarige Freddy Mayer, de leider van het drietal – ook wel team Gulliver genoemd – dat in 1945 twee maanden in bezet Oostenrijk actief was. De auteur was onder de indruk van de herinneringen die de oude man hem vertelde. Mayer, zijn ouders en broer waren in 1938 vanwege het onheilspellende antisemitisme in Duitsland vanuit Freiburg naar de Verenigde Staten geëmigreerd. Op het moment van het gesprek voerde Donald Trump zijn nietsontziende presidentscampagne, waarin hij zich voortdurend negatief uitliet over immigranten. Ook trok hij de heldenstatus van senator en Vietnamveteraan John McCain in twijfel, omdat hij ruim vijf jaar krijgsgevangene van de Noord-Vietnamezen was geweest. Lichtblau zag de oorlogservaringen van Freddy Mayer, die zowel immigrant als gevangene van de nazi’s was geweest, als een voorbeeld van het tegengeluid dat Amerika in het Trump-tijdperk nodig had.

Mayer overleed slechts twee maanden na het gesprek met de auteur, maar met behulp van militaire rapporten, een interview met de piloot die de agenten naar Oostenrijk vloog en studies van andere onderzoekers reconstrueert Lichtblau de belevenissen van zijn markante hoofdpersoon in oorlogstijd. Hij beschrijft ook diens leven voorafgaand aan zijn emigratie, toen de Duitse samenleving zich in de jaren dertig tegen hem en andere Joden keerde. Eenmaal in de Verenigde Staten had Mayer zijn buik zo vol van zijn geboorteland dat hij weigerde nog Duits te spreken. Vanaf het moment dat Amerika ging deelnemen aan de oorlog stond hij vooraan om te strijden tegen de nazi’s. Het duurde tot 1942 voordat hij in het leger toegelaten werd. Zijn strijdlust en bravoure waren zo groot dat hij tijdens een simulatietraining, tegen alle instructies in, het hoofdkwartier van de 81st Division binnenstormde en de bevelvoerende generaal ‘krijgsgevangen’ nam. Het werd zijn officieren snel duidelijk dat er voor Freddy een andere rol was weggelegd dan die van gewoon infanterist.

Lichtblau beschrijft het traject dat Mayer aflegde voorafgaand aan zijn indiensttreding bij de OSS en zijn missie in 1945. Hij introduceert ook Freddy’s twee collega-agenten: de Duitse overloper Franz Weber en de Nederlands-Joodse Hans Wijnberg. Laatstgenoemde emigreerde in 1939 met zijn tweelingbroer naar de VS. Hun ouders bleven achter in Nederland en zouden daar de Holocaust niet overleven. Wijnberg fungeerde tijdens de missie als radio-operator. Veelzeggend voor zijn karakter is dat hij een scheikundeboek meenam (na de oorlog werd hij een succesvol scheikundige en academicus), terwijl zijn compagnon Mayer koos voor een pakje condooms, "voor het geval dat". Hun commandant gaf aan dat de slagingskans van hun operatie 1 op 100 was en waarschuwde met name de twee Joodse agenten dat het gevaar voor hen vanwege hun afkomst extra groot was. Lichtblau citeert de veelzeggende reactie van Freddy: "Dit is onze oorlog. Het is meer onze oorlog dan jouw oorlog."

Het is boeiend om te lezen hoe het drietal na hun landing in Oostenrijk belangrijke inlichtingen wist te vergaren. De status van het team steeg al snel van "onbeproefd" naar "gewoonlijk betrouwbaar", zo legt de auteur uit. Het opmerkelijkst is de beschrijving van de arrestatie van Freddy door de Gestapo en hoe zijn gevangenschap verliep. Na eerst zwaar mishandeld te zijn tijdens verhoren, werd hij opeens uit zijn cel gehaald en de resterende dagen van de oorlog behandeld als vip. Eric Lichtblau weet het van eindnoten voorziene verhaal met vaart te vertellen, waardoor het boek prima toegankelijk is voor wie nog weinig heeft gelezen over de Tweede Wereldoorlog. Degene die al vele oorlogsboeken heeft verslonden, zal in ‘Terugkeer naar nazi-Duitsland’ weinig of geen nieuwe inzichten of perspectieven vinden. Het is een authentiek Amerikaans heldenepos dat de Tweede Wereldoorlog vanuit een begrensd perspectief benadert, maar dat door de Nederlandse component ook voor een Nederlands lezerspubliek interessant is.