‘Nooit Bevrijdingsdag’ gaat over de andere kant in de Tweede Wereldoorlog. Over NSB’ers en Duitsgezinde mensen, maar ook over indiensttreding bij Duitse militaire organisaties, waaronder de SS. Het was niet direct een onderwerp van mijn voorkeur, deze zijde van de oorlog. Maar de titel trok wel mijn aandacht. Nooit Bevrijdingsdag? Dat maakte mij nieuwsgierig. Dus het boek moest gelezen worden omdat ik deze titel wilde begrijpen.

Het draait om het leven van het gezin Boot uit Vlaardingen in de periode tussen 1938 en 1948. Het is een huishouden dat politiek en maatschappelijk op de NSB georiënteerd is, maar zeker niet Duitsgezind is. De familie is juist vaderlandslievend, gezagsgetrouw en erg Oranjegezind. De schrijver heeft geen familieband of een andere relatie met de beschreven familie. Hij heeft een van de hoofdpersonen in persoon ontmoet en raakte toen onder de indruk van dit levensverhaal waarna hij besloot het met medewerking van de familie en na nader onderzoek te beschrijven in dit boek.

Als in de meidagen van 1940 de oorlog uitbreekt, wordt de vader van het gezin opgepakt, enkel en alleen omdat hij NSB’er is. Hij raakt hierdoor enorm teleurgesteld. Hij en zijn gezinsleden zijn absoluut geen landverraders. Ze hangen alleen de nationaalsocialistische ideologie aan. Dan volgt als klap op vuurpijl het vertrek van de koningin en de regering naar Engeland. Dát voelt pas als landsverraad!

Door dit alles loopt de Oranjegezindheid en de gezagsgetrouwheid een gigantische deuk op en komt het gezin komt meer en meer onder de invloed van de nieuwe Duitse politiek en de daarbij horende regels. Uiteindelijk komt vader in een actieve leidinggevende rol terecht bij de Landwacht en treden de zonen in dienst van de SS. Ze overleven allemaal de oorlog en worden dan geconfronteerd met aanklachten, veroordelingen en strafmaatregelen. Het boek is behalve met een beschrijving van de oorlogsjaren gevuld met persoonlijke verhalen en correspondentie met betrekking tot deze naoorlogse kwesties. Het geeft een goed beeld van de gevoelens, gewetens en emoties in relatie tot de zuivering van net na de oorlog.

Het boek geeft een goed historisch beeld. Het is geen wetenschappelijke studie maar wel een goed onderbouwd en onderzocht verhaal vanuit het oogpunt en de ervaringen van deze familie. Hierdoor ben ik sommige zaken gaan relativeren. De keuzes van de hoofdpersonen waren ‘fout’, maar zijn niet onbegrijpelijk. De auteur geeft een goed inzicht in de politieke, maatschappelijke en economische omstandigheden van toen, waardoor het duidelijk wordt hoe voor dit gezin de oorlog zo gelopen is.

Wat voor mij een echte eyeopener was, was dat er veel meer Nederlanders in Duitse (krijgs)dienst geweest zijn dan ik dacht en dat dit veel meer invloed heeft gehad op hun leven, zeker ook na 1945. Het heeft mij doen beseffen dat het voor mij nu makkelijk is om over toen te oordelen, maar ook dat de maatschappij na de bevrijding nog totaal niet was berekend op en klaar was voor acceptatie van ‘foute’ Nederlanders. Vergeving, zelfreflectie en begrip voor anderen was iets dat niet echt bestond. De hele ambtelijke, maar ook de juridische afhandeling van alles verliep erg traag. Ook daardoor was er inderdaad voor de leden van het gezin nooit meer een Bevrijdingsdag te vieren.

De schrijver heeft een mooie en belangrijke klus geklaard door heel uitgebreid, maar sober en duidelijk het verhaal te vertellen vanuit de gedachten en belevenissen van een ‘fout’ gezin, zonder waardeoordeel. Zijn boek is dus een absolute aanrader!